از 1970sتاحالحاضرشاهدیکتجدیدحیاتدراماتیک درمواردعلمی،حرفهایوبهرهشرکتدرحسابداریاجتماعیوحسابرسی هستیمکهتاحدزیادیساکت بوده است.گزارشابتکاراتمعترفا“ارزشرانده شده "شرکت هابه طور برجسته  Traidcraft،bodyshopوبانکتعاونی، درنیمهدومسال 1990s راهاندازیشداستخراج واکنش روبهرشدازاصلی ترین سازمانهایتجاریجریاندرطیفوسیعیازبخشهایصنعتی است.برجستهدرمیاناینشدهاستغولهاینفتی ShellBPآموکو،BT،Diageoبه،Natwestگروهو،بعبع،TXU (بیشتر گروه شرقی)،Camelot و United Utilities،و اعداد ماهیانه با ورود بازیکنان بیشتر در این رشته افزایش میافتند.

 هزارانتلاشبرایتوسعهاصولمهم واستانداردهایطراحیشدههمراهباابتکاراتگزارششدهاندبرایترویجهردوکیفیتگزارشگریخارجیوسیستمهایمدیریت مفهوم آخر قابل توجه درSA8000 راه اندازی توسطشورادراولویتهایاقتصادیدرماهاکتبرسال1997 ،کهدررابطهبا ترفیع دادن به نیروی کار تعلیم داده شده تمرینات مدیریتدرمیان کارپردازان جهانسوم.درکنارگزارش،(GRI (2000پایداریرهنمودهایگزارشوISEA(1999) استاندارد بنیادی AA1000،که تعیین اصولوفرایندهایدنبال شونده درست به منظورحفظکیفیتاجتماعواخلاقحسابداری، حسابرسی و گزارشمقداربررسی بزرگ ازبرتری دستیافتهاند.

بهخصوصقابلتوجهاستکهابتکاراتعملیونظریبهطورخلاصهبهبالاترازهمه بهدنبالترویج `موردکسبوکارشیوههای مسئول مدیریتاجتماعیوگزارشبهعهدهدارد.ایناستدلالکهاقتصاد،اجتماعوابعادزیستمحیطیپایدارتوسعه قابل تحملی بهطورفزایندهایدرهمتنیدهتکرارشدهاست،ودرواقعبهخصوص،توسطجانElkington درمدافعه خودازگزارش " خط سهگانه پایین ترین نرخ تنزیل " متقاعدکننده گفتهشد.بهطورقابلملاحظه، قضیه مرکزی  Elkington،کهمسئولیتهایاجتماعیفراهممیکند معنی مهم استفادهازدستیابیبهموفقیتاقتصادیبلندمدت،مییابددر میانبسیاریدیگرازمفسرین دارای نفوذ وقدرت توجه پیدا کند.بیشتر تجزیهوتحلیل پیشنهاد شده  توسطاینمفسران با لحنتقریباانجیلی پذیرفته شده اند ،پیام ضروری این شد کهدرعصر جدید رسانهها"دهکدهجهانی "و "جهانCNN" مسئولیتاجتماعیشرکتها پیشرفت خواهدکرد در حالی که بی دینی ظاهر خواهد شد و به طور مناسب در مکان بازار مجازات خواهند شد.

برایما،این حرف پوچمشاور که با کلمه بندی اساسا بی معنی عبارتواصطلاحاتمخصوصیکصنف را مطرح میکند  یکمشکل مهم در آن  فقط تمایلاستفادهبرایجابجاییلازماستتجزیهوتحلیلعمیقازتنشهاومشکلاتی که دربرگزاریسازمانهایقدرتمنداقتصادیپاسخگومواجهمیشوند. بی حفاظ گذاشتن شدید جان پیلگر   ازقدرت،تبلیغاتوسانسور عقاید زیربنای بیشتر شرکتها ی  غربی وفعالیتهایدولتفراهمپادزهرقدرتمندیرا فراهم کرد برای جهاندنج  از شفافیتسازمانیبهطورفزاینده فروختن به وسیله طرفدارانمشتاقموججدیدیازحسابداریاجتماعیوفعالیتحسابرسی . برای پیلگر این  حقیقتا یک افسانه است کهمادر عصر "اطلاعات"  زندگیمیکنیم . درعوض،مادرعصررسانه جایی که اطلاعاتموجودتکراری هستند زندگی می کنیم ، و امنیت با حاشیه گذاری های نامریی محدود شده است . و پاسخگوییدموکراتی و دیدگاه ها با حاشیه ظاهرا صحیح جا به جا شده است، کار دلالان به عنوان "پزشکان خوش منظر و بد نهاد " شناختهشده است بهعنوان وبازاریابی مناسب و کارشناس روابط عمومی وخودمسافران انها... "

مطمئنا اصطلاح " حاشیه ظاهرا صحیح " سریع تر از پاسخگوییدموکراتیک، گزارش ابتکارات اجتماعی بیشتر شرکت ها را توضیح داد. گزارشهااخیراتوسط مسیر متکبرانه غولهای بانکداری Barclays و  Natwestصادرشده اندمخصوصا با عرضه سر مشق مناسب. بررسیاجتماعیسابقدرسال 1999 تحتعنواناطمینان دوباره "سهم بهره " ضاهر شد و  اختصاصفضای بیشتری به  پیامهایخوشبیندرمورد"ترویج رفاه کارمند " و"تعهدپایداربرایمشتریان " .بهطورقابلملاحظه، طرح هرگونه  نام بردن با برنامه آن وقت شکست خورد،برنامه171 شعبه بستهشدیا مبارزه انتخاباتی بانک (عقب کشیدن) برای تولید ماشین شارژ پول نقد.بهطورمشابه،اطلاعاتدرموردحق الزحمه مدیر اجرایی ارشد با غیبت هایش اشکار است ،بهعنواناطلاعاتدرمورد30 درصدبالا بردن قیمت ها در سود قبلاز کسر مالیاتارتباطآنباکارمنددرحالانجامبرنامهافزونگی.
بهنوبهخود،Natwestخوشحالبهبحثدرموردمسائلاخلاقی صدور وام دهی  در ضوابط معمولی در داخلآن1998/99 بررسیتاثیراتاجتماعی،اماهدایت تسویه راحت از نمونه خاص معاملات احاطه کردن معامله آن باتستآزمایشگاهیحیوانHuntingdonعلومزندگی است.

مسلماتعدادانگشتشماریاز راهنمایی در کنلر خبرنگاراناجتماعی در روش بسیار سختی پذیرفته می شوند،  درحداقلبرخیازدرجه،با توجه به  اصولگفتوگو از سهامداران توسطAA1000 منتشر می شود.بااینحال،حتیاگردراینموارد تمرین گزارششده با اطلاع باشد به وسیله نظرخواهی فعال از دید سهامداران کلیدمسائلاجتماعی،شاخصهاونتایجعملکرد،شکوتردیدبیشازمیزانواقعیباقیمیماند از تغییردرفرهنگسازمانیکهاین اراءه می کند.آیامقدارگفتگوسهامدارانکمیبیشتراز صدا تحقیقاتعلمیدربازاروتجدیدتمریناتمشاورهپیوست از محصول 1980؟آیامدیریت سهامداران ومدیریتشهرتنیروها را تحریک می کنند بهجایمیلبهبرخیاز روش  پاسخگوییدموکراتیک را ارائه کنند؟مطمئنا پاسخ عمومی مایوس کننده به BT اولین گزارش اجتماعی آن را نشان می دهدکه سهامداران خودشان شک و تردیدهای واقعی مربوط به مفید بودن از کل فرآیند پناه بردن .

شکایت مربوط درجه تغییرات در فرهنگ  سازمانی و حالت قابل درک است وقتی یکی به نمونه ها نگاه میکند وقتی اقتصاد و اجتماع و قیمت های اخلاقی به راحتی در هم نمی پیچند . برایمثال،درموردعلائمو اسپنسر  ، با شوقوذوق پشت نویسی کردند توسطمحققاناز نهاد اروپا یی از کسبوکاراخلاقی به عنوان یکشرکتکهمیداندکهرفتاراخلاقی«کامل بهموفقیتخود»و «خط پایین ترین نرخ تنزیل بسیار مهم ».قصور آخراینشرکتبرای خوشحال کردن بازارسرمایه دستور داده اند تصمیمی برایپایاندادنبهقراردادهایطولانیمدتبا فروشندگان داخلی بگیرند وبهدنبال برنامه ریزان ارزانتردرخارجازکشور باشند. نتیجه؟عرضهکننده عمدهلباس ویلیامبیردمتعاقبانوشتهشده9.3 میلیونپوند ازدستدادن،وسخنگویاینشرکتبااشارهبه "تاثیرعظیمانسانیومالی " ازاقدامات  مارک و اسپنسر.بهطورمشابه،جارویسپورترو کتس ویلا بهزودی دنبال کردن تقاضا دراعلامبهدنبالتعطیلیکارخانهوازدستدادن میزان قابلتوجهیشغل است.

مادراینجا قصد نداریم که پیشنهاد کنیم مارک واسپنسرکمتر،یادرواقع بیشتر ،اخلاقی ازدیگرخردهفروشانخیابانبالا.تصمیمی که شرکت گرفت بهسادگیپاسخسنتیازهرعاملشرکتتحتمحدودیتهایسرمایهداریغربیومواجههفشار مالی کوتامدت. نکته ماایناستکههلدادنمنحصرافقطموردکسبوکاربرایمسئولیتاجتماعی،بااینحال با درک مستقیم عبارات جذاب مانند"خطپایین ترین نرخ تنزیل سهگانه " ممکناست،بعیداستبهارائهیکوسیلهقابلاعتمادتامینمعنیداروتغییرپایداردرنگرششرکتویاگزارششیوه. همنطور که Hummelsبهمایادآوریمیکند،وجوددارداساسیاخلاقی،بهجایبهسادگیتجارت ،بعدبهآنهارسیدگیشود. در خصوص ،سهامدارانصرفاآندستهاز طرفین دعوی کهمیتواندتحتتاثیر دهند ،ویاتحتتاثیرقرار گیرند توسط ،تداومسازماناماعبارتنداز:

"افرادوگروههاکه دادخواست قانونی می دهند درسازماندرفرایندتصمیمگیریبهسادگی شریک می شوند چون آنهاتحتتاثیرفعالیتها ، سیاستهاواقداماتسازمان قرار می گیرند "

مانمیتوانیم درونروبهرشدحسابداریاجتماعیوادبیاتحسابرسیهرقصدمعنیداربرایانتقالقدرتتصمیم گیری واقعیرابهگروههای سهامدار تشخیص دهیم .نویسندگانیچونWheeler  و  Sillanpaa و  Elkington انجامفراخوانیبرایاشکالجامعترازحکومتاست،امااینبهنظرمیرسدبهمیزانکمیبیشازاعتماد بدون دقت دراقدامداوطلبانهشرکتاستکهانتظارمیرودحرکت ارامی از " به من اعتماد کن "ازطریق " بهمنبگویید"  به " به من نشان دهید " فرهنگ (پایداری 1999).

محرک برایکنارهمقراردادناینگروهمقالات توسط میل به حرکت فرا تر از فقط سخنان مشاور اماده شده است و زیربنای که تعدادزیادیازموججدیدیازحسابداریاجتماعیوفعالیتحسابرسی آن را پشتیبانی و تایید کردن .بایکاستثنا، نسخههایاولیهازاینمقالاتارائهشدن درسمینارتمامروز در مورد"حسابداری برای اجرا  اجتماعیشرکت"  که درلندنبرگزارشددرمارس 2000 وبابودجهدولتیتوسطESRC.رشدفوقالعادهدرمنافعدراینزمینهمنعکسشده  است توسطاینواقعیتکهاینکارگاهبهخودجلب می کندحدود 100 شرکتکنندهازدانشگاههاکشیدهشده،حرفهحسابداری،صنعتوتجارت،سازمانهایغیردولتی (NGO) ومشاوران.بحثپرجنبوجوش گسترش یافتتوسطگردهمآوردنچنینطیفگستردهایازشرکتکنندگانآزمودهکهبهخصوصسودمندی آن برای ارائه کنندگان پیشرفت نسخههایتجدیدنظرمقالاتخودشان بود.اینمقالاتاصلاح شده دراینجادرامیدتحریکبحثبیشتر ارائهشدن.

درمقالهراهنماخود، Rob Gray ،کسی کهبرای سالهای زیادی قادر به قرار دادن دادخواست برای رهبری دانشگاهی بریتانیادرزمینههایاجتماعیوحسابداریزیستمحیطی،بهنظرمیرسدبیشازسیسالحسابداریاجتماعی،گزارشدهیو فعالیتحسابرسیومیپرسدآنچهراکهآموختهشدهاست؟پاسخ این است : ظاهرا "نهبسیار" .درتکنیک جاری ارزیابی او به کمبود سختگیری فرضی وپیروزیازخوشبینیوعملگراییبیشازوضوحهدف اشاره می کند،کهرهبر بهآمیزهایازگفتوگوسهامداران،گزارشدهیتوسعهپایدار (SIC) وگزارشجامعهکهلزومامارابهسمتپیچیدهترودموکراسی حقیقی حرکت نخواهد داد.

موضوعکلیدیاستکه مخصوصا نگرانی های Grayاینواقعیتاستکهمادرحالحرکتبهدورازتمرکزپاسخگویی بیشتر ازکارهایاولیهدرمنطقه است ،بهویژهکهتوسطسازماناجتماعی باز بینی محدودیت ها انجامشدهاست.در دید او حسابداریاجتماعیتاحدزیادیبیارزشاستاگرمفاهیمپاسخگوییودموکراسی  به آن متصل نباشند . نکته ی بعدی او نیاز به کیفیت خوب مستقل ، صداقتحسابهایاجتماعی،وتجربهاینواقعیتاستکهاینبهنظرمیرسدفراترازشایستگی(یاتمامیت)از بیشتر جریان  حسابرسان .

دومقالهزیر،توسطTracey Swift  و  Brendan O’Dwyer ،مشغول کاوش  بیشتر در اوضاع وخیم از پاسخگویی. درتجزیهوتحلیلSwift در عمق اکتشاف از روابطبینمسئولیتپذیری،اعتمادوساختمانشهرت شرکت را معرفی کرد . پیاماساسیاوایناستکهدرموجفعلیحسابداریاجتماعیوشرکتهایفعالیتهایممیزیدرگیرشدندرگفتوگو سهامداران واستفادهازاطلاعاتبنابراینبرایهدفازگزارشخودرادرجمعآوریقابلاعتمادبودنخودرابهعنوانبخشیازروندشهرتساخت.هیچ پیوندی بین حقوقمؤسسه وجود ندارد بهاطلاعاتساختهشده در داخل اینفرایند،وازاینروآنچهما گواهی می کنیم  شکل نرم از پاسخگویی است . بااینحال،اینبعیداست به مقدار کافی برایترویجآرمانمشارکتیدموکراسیبایدتفاوتقدرتفعلیبیناینسازمانو سهامداران آنبدونتغییرباقی بماند،وازاینرو `آسیبپذیریمتقابلتاسیسنمیشود. درموقعیتی مشخصشدهتوسطبیاعتمادیواقعیازمدیریتشرکت (ونهازسادگیعدماعتماد) توسطگروههای سهامدار ،تنهاتحمیلیکوظیفهمثبتبهحساببراینسازمان (واستقرارحقوق وابسته بهاطلاعاتبرایسهامداران)،کهشرایطSwift " پاسخگوییواقعی "،کفایتمیکند.

نگرانیO"Dwyerاین است که بامشروعیت سرعتحسابداریحرفهای گرفتاری عمیقی شاملدرحسابداریاجتماعیواخلاقی،حسابرسیوفعالیت های گزارش (SEAAR)پدید می آید . اودرباره ی این که بایدیکمفهومغالبSEAARتوسط درک آسان بهعنوانیکخطراستراتژیک / درکفرایندمدیریت سرمایه دار بحث می کند ،سپسحسابدارانمیتوانند بیشتر از نیاز مهارتهایفنی و تجربهعملی نامربوط است شرکت کنند. بااینحال،SEAARبایدعمدتا روی پاسخگوییواقعیمتمرکز شود در جامعهگستردهتر (فرایندی کهدرتجزیهوتحلیل Grayکاملاضروریاست) حسابداران سهم دارند بهخصوصدرحوزهخارجیحسابرسی،مطمئنامیتواندموردمناقشهشود.قطعهبهصورت مرتب شده بهاستدلالO"DwyerدرزیرارائهشدهمقالهکوتاهتوسطHenriquesAdrian ،کهقبلا راس پاسخگوییشرکتدربنیاد اقتصادجدید . مشاهدهحسابرسیاجتماعیبهعنوانیکبهمعنیدوبارهریشهسازمانهایرسمیدرماتریسهایجامعهمدنیکهازآنهاپدیدآمدهاست،Henriquesاستدلالمیکندکهاین فرایند میتواندتنهامشروعیتدخالتدادهمیشودسازمانجامعهمدنی (NGO) بهجایترکمیدانبهحسابداران.

مقاله آخر شرکت داده شده است توسط Jane Fiona Cumming  از گسترش قابل تحمل مشاوره مقاله 13 .Cumming  نتیجه مطالعه آزمایشی رفتار میان شرکت ها ارائه داد ، مشاورین و NGOs که نگران بودند با تاسیس کردن واحد فعلی هنر از گفتوگو سرمایه داران والتزام تمرین .او اشاره می کند به درجه قوی از فرایند جاری نفوذ کردند، با اشاره کوچکی از قدرت معنی دار گروه سرمایه داران نادیده گرفته می شوند. مهم ، NGOs تمایل خیلی بیشتری در راه کنترل شهروندی بررسی کردند، که توسط پیوند گفتوگو سهامداران به ارزش داد و ستد باز خواهد شد، مدیریت شرکت و سهام داران در تصمیم گیری شرکت  شامل شدن.

اگرچهمجموعهایازمقالاتارائهشدهدراینجاطیفگستردهایازمسائلناشیازموججدیدیازحسابداریاجتماعیوفعالیتهایحسابرسیدرحالحاضردرحالوقوعاست،میتواندرمحدودهزمانیمعیننگرانیدرمیاننویسندگانرا تشخیص داد . نگرانیایناستکهماهیتداوطلبانهازعمل ضمانت شدهتوسطسازمانهایمتقاعدشده به وسیله ` مورد کسبوکار"برایاتخاذ نمایه مسئولیتاجتماعیبهآنرابهطورفزایندهایتوسط مدیرانه و  منافعحرفهای تسخیر شده است،با این نتیجهکهپاسخگویی درست  ورقهکردندستورکاراست.گزارشسازمان ها مجبور نیستند به به هیچ وجه بنیانهایاخلاقیمعنیدارشیوههایکسبوکارخودویامسئولیتهایاخلاقی خود به سهامداران دوباره بازپرسی کنند . دراصطلاحات Gray ،اینروند "صدمه نمی زند".

مشکلخاصیکهماباراهحسابداریاجتماعیوتمرینات حسابرسی در حالتوسعه اند ایناستکهمکانیسمهایکهاطمینانحاصلشود دید سهامداران ونگرانیهابهطورمستقیم در شرکتهایتصمیمگیریتاحدزیادیوجودندارد . حتی مهم تر ،فقدانکاملیکچارچوبنهادی وجود دارد و بهموجبآنسهامدارانمیتوانندمدیریت پاسخگو شرکت را در دست بگیرند برای تصمیمگیریهایخودشان . درعوضسهامداران در خطمنافعخودوکسانیکهمدیریتشرکتوسرمایهارائهدهندگان هستند به طور گستردهیکسانهستند،بهطوریکهمقرراتحسابداریاجتماعیو تمرینات حسابرسی چه نگران شوند بااطلاعاتتولید شده یاارائهچارچوبنهادیکهدرآناطلاعاتممکناستمورداستفادهقرارگیرد  در صورتیکه  کاملاغیرضروری هستند.

متاسفانه،اتکایتنهابرروی" مورد کسبوکار"  وطبیعتخیرخواهسرمایهداریمدرن را فراهممیکند تا پایهواساسبسیارلرزانکهبرایساختیکحسابداریاجتماعیوعمل حسابرسیاستکهمیتواندپاسخگوییدرست را نجات دهد   . در کنار گزارش،کاراخیرتوسطCampbell(2000)نشانمیدهدکهعملافشای میل تمرین شرکتهای اجتماعیسازگار نیست اما باتوجهبهتیممدیریتارشددرمحلدریکزمانخاصاست. اساسا،درشرایطعملسازمانی، "بچههاخوب" دیروزهمهمیتوانندبهراحتیتبدیلبه" بچههایبد"  فردا.مادرحالحاضربهعنوانمثال اشاره میکنیم به Mark و   Spencer .درسمفیدینیزارائه شده توسط دوبارهخواندن Elkington (1987) توصیفعلاقهمندازسلامتی Monsantoوایمنی  و شیوههایمدیریتزیستمحیطیبههمراهتعهدخودشان بهافشایعمومی!

بهنظرازمواردفوقما از توجه به تاکیید ناامیدهستیم  قراردادهشدهبرروییکاصطلاح `فراگیر "رویکردبهوظایفمدیراندرآخرینسندمشاورهاز بررسیقانونشرکتگروهفرمان (DTIسال 2000). جایگزین  رویکردمادری `تکثرگراقبلاشناور بوده است (DTI 1999) بهموجبآنمدیرانشرکتپاسخگویی قابل اجرا را ارائه مدهند بهطیفوسیعتریازسهامداراننسبتبهصرفاارائهدهندگانسرمایهاستشدهاستبهنفعیکنیازاستکهکاهشیافتهاست:

مدیرانبهتمامروابط توجه میکنند به شرکت و بهطولانیبستگیدارد،ونیزکوتاهمدت ، از معنی اعمالخود،بهمنظوردستیابیبهموفقیتشرکتبهنفعسهامدارانبهعنوانیککل""

مسلمااینسندراارائهمیکندبرخیازحمایتازاصلعمومیگستردهترپاسخگوییازطریقگزارشگریشرکتبهبودیافتهاست. ایناستکهازطریقانتشارقانونیازیکعاملوبررسیمالیکهتوضیحمیدهدعملکرد شرکت را ،استراتژیوروابطباکارکنانودیگران،و این خود فشاری برجامعهومحیطزیست است .بااینحال، بیشتربه صلاحدیدومیلمدیران واگذار شده است،کهتنهابهافشایآنچهدردیدگاهخودشان مادی و مرتبطاست. جایتعجبنیست،براییکمفسربانفوذ (Cowe 2000)فرایندبررسیقانونشرکت،بهرغم اغاز منظوری بزرگ از ایجاد "شرکت سهامداران" ،بهسادگیتضمینحقوق سهامداران دیگردردستورکاراست،بهطوریکه در عصر ویکتوریا قانونشرکتبهنظرمیرسدمجموعهای بماند!

بنابراین،مانتیجه می گیریم ، متن   فرو رفته است  déjà  vu. در 1970sشاهدانفجارگزارشوهمراهباخدماتشرکتهایبزرگبهمفاهیمحسابداریاجتماعیومسئولیتپذیری.درغیابهرپاسخقانونیهمه ی این ها خیلی راحت تمایل دور شد Thatcherite"حرصوآزخوب است" سال ها . همه ی چیزها متفاوت خواهند بود ایندورزمان،ویامایکباردیگرمیراثی ازلفاظهایخالیراترک خواهیم کرد؟

تشکروقدردانی

آمادهسازیو تسهیل شدن اینمقالهتوسطکمکهایمالی اقتصادیشورایتحقیقاتاجتماعی (ESRC) و هیئتمدیرهتحقیقاتیازموسسهخبره حسابداراندرانگلستانوولز (ICAEW)، ارائهشده استکهسپاسگزاریم.

یادداشت

1.اینمقالهتوسطO"Dwyer،درحالیکهبازتابتم خطابتوسطسخنراندیگریدرکارگاه، David Coles،رئیسپایداریKPMG ارائهخدماتمشاوره،بهویژهراهاندازیشد اینموضوع.

پیوند به بیرون

Campbell, D. 2000. `Legitimacy theory or managerial

reality construction? Corporate social disclosure in

Marks and Spencer plc corporate reports 1969±1997".

Accounting Forum, 24:1, 80±100.

Cowe, R. 2000. `Stakeholder rights slip off the agenda".

The Guardian, 9 March, 31.

Department of Trade and Industry (DTI) 1999.

Modern Company Law for a competitive economy:

the strategic framework. A consultation document

from the Company Law Steering Group. London:

DTI.

Department of Trade and Industry (DTI) 2000.

Modern Company Law for a competitive economy:

developing the framework. A consultation document

from the Company Law Steering Group. London:

DTI.

Elkington, J. 1987. The green capitalists. London:

Victor Gollancz.

Elkington, J. 1997. Cannibals with forks: the triple bottom

line of 21st century business. London: Capstone.

Gonella, C., Pilling, A. and Zadek, S. 1998. Making

values count: contemporary experience in social and

ethical accounting, auditing and reporting. London:

Association of Chartered Certified Accountants.

Global Reporting Initiative (GRI) 2000. Sustainability

reporting guidelines. Boston MA: GRI.

Hummels, H. 1998. `Organising ethics: a stakeholder

debate". Journal of Business Ethics, 17:13, 1403±1419.

Institute of Social and Ethical Accountability (ISEA)

1999. Accountability 1000. London: ISEA.

McIntosh,M., Leipziger, D., Jones, K. and Coleman, G.

1998. Corporate citizenship: successful strategies for

responsible companies. London: Financial Times.

Owen, D.L., Swift, T.A., Humphrey, C. and Bower-

man, M. 2000. `The new social audits: account-

ability, managerial capture or the agenda of social

champions?" The European Accounting Review, 9:1,

81±98.

Pilger, J. 1998. Hidden agendas. London: Vintage.

SustainAbility 1999. The Social Reporting report.

London: SustainAbility.

Wheeler, D. and SillanpaÈ aÈ , M. 1997. The stakeholder

corporation. London: Pitman.

Zadek, S. 1998. `Balancing performance, ethics and

accountability". Journal of Business Ethics, 17:13,

1421±1441.

Zadek, S., Pruzan, P. and Evans, R. 1997. Building

corporate accountability: emerging practices in social

and ethical accounting, auditing and reporting. London: Earthscan.

این استاندارد باید با توجه به ” مقدمه ای بر استانداردهای حسابداری “مطالعه و
بکار گرفته شود.
مقدمه
1 . موجودی مواد و کالا، بخش عمده ای از داراییهای بسیاری از واحدهای تجاری را تشکیل
می دهد. بنابراین ، ارزشیابی و انعکاس موجودی مواد و کالا اثر با اهمیتی در تعیین و ارائه
وضعیت مالی و عملکرد مالی واحدهای تجاری دارد.
دامنه کاربرد
2 . این استاندارد، نحو ه ارزشیاب ی و انعکا س موجود ی موا د و کالا در صورتها ی مال ی را تشری ح م ی کند
و موارد زیر را دربر نمی گیرد:
الف . کار در جریا ن پیشرف ت پیمانها ی بلندمد ت (رجوع شود ب ه استاندارد حسابدار ی شمار ه 9 ب ا عنوان
” حسابداری پیمانهای بلندمدت “ ).
ب . ابزارهای مالی پیچیده .
ج . موجودی محصولا ت جنگل ی و معدن ی در موارد ی ک ه ای ن اقلا م در صن ایع مربو ط ب ه خال ص
ارزش فروش اندازه گیری می شود، و
د . تولیدات کشاورزی در زمان برداشت و داراییهای زیستی غیرمولد مربوط به فعالیت
کشاوزی (رجوع شود به استاندارد حسابداری شماره 26 با عنوان ”فعالیتهای کشاورزی“).
تعاریف
3 . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است :
• موجودی مواد و کالا : به داراییهایی اطلاق می شود که :
الف . برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می شود،
ب . به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرایند تولید قرار دارد،
ج . به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات ، خریداری شده و نگهداری می شود، و
د . ماهیت مصرفی دارد و به طور غیرمستقیم در جهت فعالیت واحد تجار ی مصر ف
می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

• خالص ارز ش فرو ش : عبارت اس ت از بها ی فرو ش (بعد از کسر تخفیفا ت تجار ی ول ی قب ل از
تخفیفات مربوط به تسویه حساب ) پس از کسر:
الف . مخارج براوردی تکمیل ، و
ب . مخارج براوردی بازاریابی ، فروش و توزیع .
• بهای جایگزین ی: عبارت اس ت از مخارج ی ک ه باید برا ی خرید یا ساخ ت ی ک قل م موجود ی کاملاً
مشابه تحمل شود.
اندازه گیری موجودی مواد و کالا
4 . موجودی موا د و کالا باید برمبنا ی ” اقل بها ی تما م شد ه و خال ص ارز ش فرو ش“ ت ک ت ک اقلا م یا
گروههای اقلام مشابه ، اندازه گیری شود.
5 . موجودی مواد و کالا، به بهای تمام شده اندازه گیری می شود. چنانچه نتوان به طور معقول
انتظار داشت که برای بازیافت این دارایی ، درآمدهای آتی کافی وجود داشته باشد (مثلاً
درنتیجه خراب شدن ، نابابی یا کاهش در میزان تقاضا )، مبالغ غیر قابل بازیافت به عنوان
هزینه کاهش ارزش موجودی مواد و کالا به سود و زیان منظور می شود. از اینرو، موجودی
مواد و کالا به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش انعکاس می یابد.
بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
6 . بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید دربرگیرنده مخارج خرید، مخارج تبدیل و سایر
مخارجی باشد که واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خ ود، برای رساندن کالا یا
خدمات به مکان و شرایط فعلی آن متحمل شده است .
مخارج خرید
7 . مخارج خرید شامل بهای خرید و هر گونه مخارج دیگری از قبیل حقوق و عوارض
گمرکی و حمل است که مستقیماً به خرید مربوط می گردد. تخفیفات تجاری از بهای
خرید کسر می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا
. برخی مخارج به شرح زیر در صورت احراز شرایط مربوط ، قابل احتساب در مخارج
خرید است :
الف . مخارج تأمین مالی واردات مواد و کالا به صورت اعتباری از نوع یوزانس به شرط
آنکه به موجب مقررات موضوعه ، واردات مزبور به صورت نقدی مجاز نباشد.
ب . در شرایط استثنایی طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره 16 باعنوان تسعی ر ارز،
مابه التفاوتهای ریالی مورد مطالبه ناشی از افزایش قابل ملاحظه نرخ رسمی ارز (مثلاً
از شناور به صادراتی )، به شرط اینکه تخصیص آ ن به آحاد بهای خرید مواد و کالای
مربوط امکانپذیر باشد.
مخارج تبدیل
9 . مخارج تبدیل شامل مخارجی است که مستقیماً به اقلام تولیدشده مربوط می گردد (مانند
کار مستقیم ). مخارج تبدیل همچنین شامل سربار تولید (اعم از ثابت و متغیر ) است که
برای تبدیل مواد اولیه به محصول یا ارائه خدمات واقع می شود.
10 . سربار تولید اعم از ثابت و متغیر با روشی سیستماتیک به محصولات تخصیص می یابد .
سربار ثابت تولید، آن بخش از مخارج غیرمستقیم تولید است که علیرغم تغییر در حجم
تولید نسبتاً ثا بت می ماند، مانند استهلاک و مخارج نگهداری ساختمان و تجهیزات کارخانه
و مخارج مدیریت کارخانه . سربار متغیر تولید آن بخش از مخارج غیرمستقیم تولید است
که متناسب با تغییر حجم تولید تغییر می یابد، مانند مواد و دستمزد غیرمستقیم .
11 . سربار ثابت تولید برمبنای ظرفیت معمول فعالیت واحد تجاری تخصیص می یابد. ظرفیت
معمول بیانگر متوسط محصولی است که انتظار می رود در شرایط عادی (با در نظر گرفتن
توقفات تولید ناشی از تعمیرات و نگهداری برنامه ریزی شده ) طی چند دوره یا فصل ، تولید
شود. برای تخصیص هزینه های سربار ثابت تولید می توان از سطح واقعی تولید استفاده
کرد به شرط آنکه سطح مزبور تقریباً نزدیک به سطح معمول فعالیت واحد تجاری باشد .
باید توجه داشت عامل تعیین کننده در تخصیص سربار ثابت تولید برمبنای سطح معمول
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

فعالیت ، این است که مخارج مربوط به ظرفیت بلااستفاده باید در دوره وقوع به عنوان
هزینه عملیاتی و پس از سود ناخالص در صورت سود و زیان منعکس شود.
12 . جهت تعیین سطح معمول فعالیت واحد تجاری عوامل زیر را باید درنظر داشت :
الف . میزان تولید م ورد نظر طراحان دستگاههای تولیدی و مدیریت واحد تجاری ، تحت
شرایط کار حاکم در طول سال (مثلاً یک نوبت کاری یا دونوبت کاری )،
ب . بودجه سطح فعالیت سال تحت بررسی و سال بعد از آن ، و
ج . سطحی از تولید که واحد تجاری در سال تحت بررسی و نیز در سالهای گذشته
عملاً به آن دست یافته است .
اگر چه تغییرات موقت در سطح فعالیت را می توان نادیده گرفت ، با این حال تغییرات
مداوم باید به تجدید نظر در آنچه قبلاً معمول شناخته شده منجر شود.
13 . یکی از دلایلی که گاه در رابطه با عدم شمول مخارج سربار خاصی در بهای تمام شده
عنوان می شود، لزوم اتخاذ برخورد محافظه کارانه در ارزشیابی موجودی مواد و کالا است .
چنانچه تعیین مبلغ موجودی مواد و کالا در شرایط واحد تجاری مستلزم اعمال احتیاط
باشد، احت یاط لازم در تعیین خا لص ارزش فروش و نه از طریق حذف مخ ارج سر بار
خاصی از بهای تمام شده اعمال می شود.
14 . در فرای ند تول ید ممکن است همزم ان بیش از یک محص ول تول ید ش ود. برای م ثال ،
این وضعیت زمانی مصداق دارد که محصولات مشترک یا یک محصول اصلی همراه با
یک محصول فرعی تولید می شود. در مواردی که مخارج تبدیل هر محصول جداگانه قابل
تشخیص نباشد، این مخارج برمبنایی منطقی و یکنواخت به محصولات تخصیص می یابد .
برای مثال ، ممکن است از ارزش نسبی فروش هر محصول در مرحله ای از فرای ند تولید که
محصولات به طور جداگانه قابل تشخیص باشد و یا در زمان تکمیل تولید، به عنوان مبنای
تخصیص استفاده ش ود. در اغلب م وارد، محص ولات فرعی ماهی تاً کم اهمیت اس ت ،
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

از این رو این محصولات به خالص ارزش فروش اندازه گیری و مبلغ حاصل شده از بهای
تمام شده محصول اصلی کسر می شود. در نتیجه مبلغ دفتری محصول اصلی با بهای
تمام شده آن ، تفاوت با اهمیتی ندارد.
15 . روشهای هزینه یابی معمولاً چنان طراحی می گردد تا اطمینان حاصل شود کلیه مخارج مربوط
به مواد مستقیم ، کارمستق یم و سایر مخارج مستقیم به نحوی مناسب ، مشخص و بر مبنایی
منطقی و یکنواخت به حساب گرفته شود . اما در تخصیص مخارج سربار، مسائلی بروز می کند
ک ه معمولاً مستلزم اعمال قضاوتهای شخصی در انتخاب یک قاعده مناسب است .
16 . همچنین در تخصیص مخار ج دوایر خدماتی مرکزی ، ممکن است مسائلی بروز کند . مبنای
تخصیص چنین مخارجی باید میزان خدماتی باشد که در رابطه با عملیات مختلف ارائه
می شود. برای مثال ، دایره حسابداری معمولاً در خدمت عملیات زیر است :
الف . تولید (از طریق پرداخت حقوق و دستمزد مستقیم و غیرمستقیم تولیدی ، کنترل خرید
و تهیه صورتهای مالی ادواری برای واحدهای تولیدی )،
ب . بازاریابی و توزیع (از طریق تجزیه و تحلیل فروش و کنترل دفتر یا کارتهای معین
فروش )، و
ج . مدیریت عمومی (از طریق تهیه گزارشهای داخلی خاص مدیریت ، صورتهای مالی و
بودجه های سالانه ، کنترل منابع نقدی و برنامه ریزی سرمایه گذاریها).
از کل مخارج دایره حسابداری ، تنها آن بخش باید در محاسبه مخارج تبدیل منظور شود
که بتوان آن را به گون های منطقی به عملیات تولید تخصیص داد.
سایر مخارج
17 . سایر مخارج تنها تا میزانی که آشکارا به رساندن موجودی مواد و کالا به مکان و شرایط
فعلی آن مربوط است به عنوان بخشی از بهای تمام شده موجودیها منظور می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

18 . موارد زیر، نمونه هایی از مخارجی است که در بهای تمام شده موجودیها منظور نمی شود و
در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی می گردد:
الف . مبالغ غیرعادی مربوط به ضایعات مواد، دستمزد و سایر مخارج تولید (ضایعات
قابل کنترل ).
ب . مخارج انبارداری باستثنای مخارجی که در فرایند تولید برای انبارداری محص ولاتی
که نیاز به پردازش بیشتر دارند، انجام می شود.
ج . سربار اداری که در رساندن موجودیها به مکان و شرایط فعلی نقشی ندارد.
د . مخارج فروش .
19 . مخارج مدیریت عمومی ، برخلاف مدیریت عملیاتی ، مستقیماً به تولید جاری مربوط نمی شود
و لذ ا نباید در مخارج تبدیل (و درنتیجه ، در بهای تمام شده موجودی مواد و کالا ) منظور
گردد. در مورد واحدهای تجاری کوچک تر که مدیریت معمولاً در اداره روزانه هر یک از
عملیات مختلف نقش دارد، ممکن است در تفکیک مخارج سربار مدیریت عمومی ، مسایل
خاصی در عمل بروز کند . در چنین واحدهایی ، مخارج مدیریت را می توان با استفاده از
مبانی مناسب ، به گونه ای منصفانه به عملیات تولید، بازاریابی ، فروش و اداری تخصیص داد.
20 . در شرایطی خاص ، مخارج تأمین مالی را می توان در بهای تمام شده موجود یها منظور کرد .
این شرایط در استاندارد حسابداری شماره 13 با عنوان حسابدار ی مخار ج تأمی ن مال ی
مشخص شده است .
بهای تمام شده موجودیها در واحدهای خدماتی
21 . بهای تمام شده موجودیها در واحدهای خدماتی اساساً دستمزد و سایر مخارج کارکنانی که
مستقیماً در ارائه خدمات مربوط مشارکت داشته اند و نیز سربار قابل تخصیص را دربر می گیرد .
دستمزد و سایر مخارج مربوط به کارکنان اداری و فروش در بهای تمام شده خدمات ارائه
شده منظور نمی شود بلکه در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی می گردد.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

بهای تمام شده تولید کشاورزی برداشت شده از داراییهای زیستی
21 مکرر. طبق استاندارد حسابداری شماره 26 ، با عنوان فعالیتهای کشاورز ی تولیدات کشاورزی که
توسط واحد تجاری از داراییهای زیستی برداشت می شود، در شناخت اولیه به ارزش
منصفانه پس از کسر مخارج برآوردی زمان فرو ش اندازه گیری می شود . برای بکارگیری
این استاندارد، این مبلغ، بهای تمام شده موجودی در آن تاریخ است.
روشهای محاسبه بهای تمام شده
22 . برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا روشهای مختلفی با آثار متفاوت به کار
گرفته می شود. این روشها از جمله شامل موارد زیر است :
الف . اولین صادره از اولین وارده ،
ب . میانگین موزون ،
ج . شناسایی ویژه ،
د . اولین صادره از آخرین وارده ،
ه . موجودی پایه ، و
و . خرده فروشی .
23 . اولین صادره از اولین وارده عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
براین اساس که تعداد موجود، بیانگر آخرین خریدها یا آخرین تولیدات است .
24 . میانگین موزون عبارت از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براساس اعمال
بهای متوسط در مورد واحد موجودی است . میانگین موزون از تقسیم مجموع بهای
تمام شده واحدهای موجودی به مجموع تعداد واحدهای آن موجودی محاسبه می گردد و
می توان از طریق محاسبه دایمی (میانگین موزون متحرک ) یا محاسبه ادواری (میانگین
موزون سالانه ، شش ماهه و...) به آن دست یافت .
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا


25 . شناسایی ویژه روشی است که در آن مخارج مختص هر یک از اقلام موجودی به آن قلم
اختصاص می یابد. این روش برای اقلامی مناسب است که صرفنظر از فرایند خرید یا
تولید قابل تشخیص هستند . اما کاربرد این روش در مواردی که اقلام متعددی از موجودی
مواد و کالا از یکدیگر قابل تفکیک نباشند، مناسب نیست .
26 . اولین صادره از آخرین وارده عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
براین اساس که تعداد موجود بیانگر اولین خریدها یا اولین تولیدات است .
27 . موجودی پا یه ع بار ت است از بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براین اس اس ک ه
یک ارزش واحد ثابت به بخشی از موجودیها که تعداد آن از پیش تعیین شده است نسبت
داده می شود و موجودیهای اضافه براین تعداد به روش دیگری ارزشیابی می گردد. اگر تعداد
واحدهای موجود، کمتر از حداقل از پیش تعیین شده باشد، ارزش واحد ثابت در مورد کل
تعداد موجودی اعمال خواهد شد.
28 . روشهای مورد استفاده جهت تخصیص بهای تمام شده به موجودی مواد و کالا باید چنان
انتخاب شود که برای مخارجی که واحد تجاری برای رسا ندن کالا به مکان و شرایط فعلی
آن واقعاً متحمل شده است ، منصفانه ترین تقریب ممکن را فراهم آورد.
29 . بهای تما م شد ه موجود ی موا د و کالا باید با استفاد ه از روشهای ” شناسایی ویژه “، ” اولین صادر ه
از اولین وارده “ یا ” میانگین موزون “ محاسبه شود.
30 . روشهایی از قبیل ” موجودی پایه “ و ” اولین صادره از آخرین وارده “ معمولاً جهت
ارزشیابی موجودی مواد و کالا مناسب نیست . زیرا کاربرد آنها اغلب منجر به مبالغی بابت
موجودی مواد و کالا در ترازنامه خواهد گردید که هیچ رابطه ای با سطح اخیر مخارج
ندارد. در صورت استفاده از روشهای مذکور، نه تنها مبالغ منعکس شده بابت داراییهای
جاری گمراه کننده است بلکه اگر سطح موجودیها کاهش و قیمتهای قدیمی تر به سود و
زیان راه یابد، نتایج بعدی نیز به طور بالقوه مخدوش خواهد شد.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

31 . تکنیکهایی مانند روش هزینه یابی استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده محصولات یا
روش خرده فروشی برای کالاها، هنگامی می تواند به خاطر سهولت کار مورد استفاده قرار
گیرد که نتایج حاصل از بکارگیری آن همواره با نتایجی که طبق بند 29 به دست می آید،
تقریباً یکسان باشد.
32 . هزینه یابی استاندارد عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براساس
هزینه های از پیش تعیین شده برای هر دوره که برمبنای تخمین های مدیریت درخصوص
سطوح مورد انتظار هزینه ها و عملیات ، کارآیی عملیاتی و مخارج مربوط محاسب ه می گردد.
33 . در مورد واحدهای خرده فروشی که تعداد زیادی کالاهای متفاوت و سریعاً در حال تغییر
دارند، کالاهای موجود در محوطه واحدهای مزبور اغلب برحسب قیمت فروش به کسر
درصد معمول برای سود ناخالص منعکس می شود. در چنین شرایط خاصی ، این روش را
(که به روش خرده فروشی موسوم است ) می توان به عنوان تنها روش عملی برای رسیدن
به رقم تقریبی بهای تمام شده ، قابل قبول دانست .
34 . در اغلب موارد، نمی توان مخارج را به هریک از واحدهای مشخص موج ودی مواد و کالا
نسبت داد . در تعیین نزدیک ترین تقریب برای بهای تمام شده ، واحد تجاری با دو مسئله
مواجه می گردد:
الف . انتخاب روش مناسب برای تخصیص هزینه ها به موجودی مواد و کالا (مانند روشهای
هزینه یابی سفارش کار، هزینه یابی مرحله ای و هزینه یابی استاندارد)، و
ب . انتخاب روش مناسب برای محاسبه بهای تمام شده مربوط در مواردی که تعدادی
اقلام مشابه در زمانهای مختلف خریداری یا ساخته شده است (مانند روش میانگین
موزون یا اولین صادره از اولین وارده ).
35 . در انتخاب رو شهایی که در ردیفهای (الف ) و (ب ) بند 34 ذکر شد، مدیریت باید با اعمال
قضاوت ، اطمینان حاصل کند که روشهای انتخاب شده ، منصفانه ترین تقریب ممکن را برای
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

بهای تمام شده فراهم می آورد. به علاوه ، در صورت استفاده از روش هزینه یابی استاندارد ،
مبالغ حاصل از این روش باید به منظور حصول اطمینان از وجود رابطه ای معقول بین این
مبالغ و بهای تمام شده واقعی در دوره مالی مربوط ، مکرراً تجدید نظر شود.
خالص ارزش فروش
36 . همان گونه که در بند 4 ذکر شده است ، موجودی مواد و کالا باید به ” اقل بهای تمام شده
و خالص ارزش فروش “ ارزشیابی و در صورتهای مالی منعکس شود . ”خالص ارزش
فروش “ عبارت است از بهای فروش اقلام موجودی مواد و کالا پس از کسر تمام مخارج
مربوط بعدی تا مرحله تکمیل و کلیه مخارجی که واحد تجاری در رابطه با بازاریابی ،
فروش و توزیع کالا متحمل خواهد شد و مستقیماً به اقلام مورد نظر مربوط می شود.
37 . از آنجا که مقایسه جمع کل خالص ارزش فروش موجودیها با جمع کل بهای تمام
شده می تواند به عمل غیرقابل قبول تهاتر بین زیانهای قابل پیش بینی و سود تحقق
نیافته منجر شود، مقایسه بین بهای تمام شده و خالص ارزش فروش باید به طور
جداگانه در مورد هریک از اقلام موجودی انجام شود . چنانچه این کار عملی نباشد،
باید گروههای کالا و یا کالای مشابه را جمعاً درنظر گرفت . به طور مثال ، اقلامی از
موجودی که مربوط به خط تولید یکسانی بوده و اهداف یا کاربردی مشابه داشته
باشد، در ناحیه جغرافیایی واحدی تولید و فروخته شود و نتوان آن را عملاً جدا از
سایر اقلام خط تولید ارزیابی کرد، نمونه ای از اقلامی است که به طور گروهی مورد
ارزیابی قرار می گیرد. بنابراین ، ارزیابی گروهی مبتنی بر طبق ه بندی موجودیه ا مث لاً
ارزیابی موجودی کالای ساخته شده یا کل موجودیهای یک صنعت یا کل موجودیهای
یک ناحیه جغرافیایی ، مناسب نخواهد بود.
38 . هرگاه شرایطی که قبلاً منجر به انعکاس ارزش موجودیها به مبلغی کمتر از بهای تمام شده
گردیده ، دیگر برقرار نباشد، ارزش موجودی انتقالی از دوره قبل باید تا مبلغ خالص ارزش
فروش جدید (حداکثر تا حد میزان کاهش قبلی ) افزایش داده شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

39 . در شرایط استثنایی ، هنگامی که تعیین خالص ارزش فروش موجودیها به دلایل مختلف
از قبیل نوسان در قیمتهای فروش ، به گونه ای قابل اتکا امکان پذیر نباشد و احتمال رود که
بهای جایگزینی در حد متعارفی کمتر از خالص ارزش فروش باشد، بهای جایگزینی
می تواند تقریبی قابل قبول برای خالص ارزش فروش تلقی شود.
40 . در مواردی که خالص ارزش فروش موجودی مواد اولیه کمتر از بهای تمام شده آن است ،
به شرطی که کالاهایی که از مواد مزبور ساخته می شود (بعد از منظور کردن قیمت خرید
مواد در بهای تمام شده کالا ) هنوز بتواند با سود به فروش رسد، مبلغ دفتری مواد اولیه
کاهش نمی یابد.
ملاحظات مربوط به تعیین خالص ارزش فروش
41 . برای محاسبه اولیه ذخیره کاهش ارزش موجودی مواد و کالا از ” بهای تمام شده به خالص
ارزش فروش “، اغلب می توان از فرمولهایی استفاده ک رد که بر معیارهای از پیش تعیین شده
متکی است . در این فرمولها معمولاً عمر کالا، گردش کالا در گذشته ، گردش آتی مورد
انتظار و ارزش اسقاط تخمینی کالا، بنابه اقتضای مورد، منظور شده است . با وجودی که
استفاده از چنین فرمولهایی ، مبنایی برای ایجاد ذخیره فراهم می آورد که می تواند به طور
مستمر اعمال گردد، با این حال باز هم لازم است که نتایج حاصل شده در پرتو شرایط
خاصی که نمی توان در فرمول پیش بینی کرد (از قبیل تغییر میزان سفارشات ) مورد بررسی و
تجدید نظر قرار گیرد.
42 . در مواردی که برای کاهش ارزش کالاهای تکمیل شده به کمتر از بهای تمام شده نیاز به
ذخیره باشد، موجودی قطعات منفصله و نیمه ساخته ای که به منظور ساخت چنین
محصولاتی نگهداری می شود باید همراه با موجودی قطعات تحت سفارش خرید بررسی
تا نسبت به لزوم ایجاد ذخیره برای این اقلام نیز تصمیم گیری شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

43 . چنانچه قطعات یدکی نگهداری شده برای فروش ، بخشی از موجودی پایان سال را تشکیل
دهد، لازم خواهد بود که عوامل مذکور در بند 41 ، در چارچوب موارد زیر به طور اخص
مورد ملاحظه قرار گیرد:
الف . تعداد محصولات مربوط که تاکنون به فروش رسیده است ،
ب . فاصله زمانی تعویض قطعه یدکی ، به طور تخمینی ، و
ج . عمر مفید مورد انتظار محصول مربوط (یعنی محصولی که قطعه یدکی در رابطه با
آن به فروش می رسد).
از عوامل مذکور در بند 41 ، تنها ” عمر مفید “ و ” گردش آتی مورد انتظار “ از موارد
” الف “ تا ” ج “ فوق تأثیر می پذیرد. بدین ترتیب که عمر مفید قطعه یدکی باید با درنظر
گرفتن مورد ” ب “ و گردش آتی مورد انتظار باید با درنظر گرفتن هر سه مورد ” الف “ و
” ب “ و ” ج “ تخمین زده شود.
44 . خالص ارزش فروش نباید براساس نوسانات موقتی قیمت فروش براورد شود، بلکه باید بر قابل
اتکا ترین شواهد موجود در زمان براورد مبلغ خالص ارزش فروش موجودیها مبتنی باشد.
موارد کاربرد خالص ارزش فروش
45 . موارد اصلی که احتمال می رود خالص ارزش فروش کمتر از بهای تمام شده باشد،
مواردی است که شرایط زیر در آن حکمفرماست :
الف . افزایش هزینه ها یا کاهش قیمت فروش،
ب . خراب شدن موجودی،
ج . ناباب شدن محصولات،
د . تصمیم شرکت مبنی بر ساخت و فروش محصولات به زیان (به عنوان بخشی از
استراتژی بازاریابی شرکت )، و
ه . وقوع اشتباهاتی در تولید یا خرید.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

به علاوه ، در صورت نگهداری موجودیهایی که فروش آن ظرف دوره معمول گردش
کالای شرکت غیر محتمل است (یعنی موجودی اضافی )، تأخیر در فروش موجودیها، خطر
وقوع موارد ” الف “ تا ” ج “ را افزایش می دهد و لذا باید در ارزیابی خالص ارزش فروش
در نظر گرفته شود.
شناخت موجودی مواد و کالا به عنوان هزینه
46 . مبلغ دفتر ی موجود ی موا د و کالای فروخت ه شد ه باید در دور ه ای ک ه درآمد مربو ط شناسای ی
می گردد، به عنوان هزین ه شناسای ی شو د. مبلغ کاه ش ارز ش موجود ی موا د و کالا ناش ی از اعما ل
قاعده ” اقل بها ی تما م شد ه و خال ص ارز ش فرو ش“ و کلی ه زیانها ی مرتبط با موجودی مواد و کالا
را باید در دور ه کاه ش ارز ش یا وقو ع زیانها ی مربو ط ب ه عنوان هزین ه ش ناسایی کر د. در مورد
موجودیهایی ک ه در دور ه قب ل ب ه مبلغ ی کمتر از بها ی تما م شد ه ارزیاب ی شد ه اس ت و در دور ه
جاری ب ه دلیل افزای ش در خال ص ارز ش فرو ش ، ب ه مبلغ بیشتر ی ارزیاب ی گردد، هرگون ه افزایش ی
از ای ن باب ت در دور ه جار ی باید ب ه عنوان د رآمد یا کاه ش هزین ه دور ه جار ی (حداکثر تا حد
جبران کاهش قبلی ) شناسایی شود.
47 . شناخت مبلغ دفتری موجودیهای فروش رفته به عنوان هزینه ، تابع فرآیند تطابق درآمد و
هزینه است . برخی موجودیها ممکن است به سایر حسابهای دارایی تخصیص یابد. برای مثال
می توان از موجودی مواد و کالای بکار رفته در ساخت دارایی ثابت مشهود توسط واحد
تجاری نام برد . موجودیهایی که به سایر حسابهای دارایی تخصیص می یابد، طی عمر مفید
دارایی مربوط به عنوان هزینه شناسایی می شود.
افشا
48 . رویه های حساب داری مربو ط ب ه موجود ی موا د و کالا باید با توج ه ب ه الزاما ت استاندارد
حسابداری شماره 1 با عنوان ” نحوه ارائه صورتهای مالی “، در یادداشتهای توضیحی تشریح شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

49 . رویه های حسابداری مربوط به مبالغ مندرج در صورتهای مالی بابت موجودی مواد و کالا
(شامل روش تعیین بهای تمام شده ) باید طی یادداشتی شرح داده شود . چنانچه برای انواع
مختلف موجودیها، رویه های حسابداری متفاوتی اتخاذ شده باشد، ارائه مبلغ هریک از
انواع موجودی ، ضروری است .
50 . مبلغ مندر ج در ترازنام ه باب ت موجو دی موا د و کالا باید در یادداشتها ی توضیح ی ب ه گون ه ای
طبقه بندی شود ک ه متناس ب با ماهی ت فعالی ت واحد تجار ی باشد و ای ن طبق ه بندی ، مبل غ ه ر ی ک
از گروههای عمده موجودیها را نشان دهد.
51 . ارائه مبالغ مربوط به طبقات مختلف موجودیها و میزان تغ ییرات آن از یک دوره به دوره دیگر
اطلاعات مفیدی دراختیار استفاده کنندگان صورتهای مالی قرار می دهد. از این رو موجودی
مواد و کالای مندرج در ترازنامه باید در یادداشتهای توضیحی به گونه ای طبقه بندی شود که
مبالغ مربوط به هر یک از طبقات عمده موجودیها به شرح زیر نشان داده شود:
الف . مواد اولیه ،
ب . کار در جریان پیشرفت (شامل کالای در جریان ساخت و کارهای خدماتی در
جریان تکمیل )،
ج . کالای ساخته شده و کالای خریداری شده برای فروش ،
د . مواد و کالای در راه (لازم به یادآوری است که در شناخت این موجودیها، مقطع
زمانی انتقال مالکیت آن باید ملاک عمل قرار گیرد) ،
ه . سایر اقلام مصرفی (از قبیل قطعات ولوازم یدکی ماشین آلات ، ملزومات و مواد
غیر مستقیم )، و
و . اقلام ی که به طور معمول و با توجه به شر ایط ایجاد شده به منظور فروش نگهداری
می شود (از قبیل ضایعات تولید، داراییهای ثابت برکنار شده و اقلام اسقاطی ).
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

52 . موارد زیر نیز باید افشا شود :
الف . مبلغ هزین ه کاه ش ارز ش موجودیها ناش ی از اعما ل قاعد ه اق ل بها ی تما م شد ه و خال ص
ارزش فروش پ س از کسر هرگون ه افزای ش ناش ی از اعما ل قاعد ه فو ق د ر مورد
موجودیهای انتقالی از دوره قبل ،
ب . بهای تمام شده موجودیهای فروش رفته طی دوره ، و
ج . مبلغ موجودیهای مواد و کالا که در وثیقه بدهیهای واحد تجاری است .
تاریخ اجرا
1380 و بعد /1/ 53 . الزامات ای ن استاندارد د ر مورد کلی ه صورتها ی مال ی ک ه دور ه مال ی آنها از تاری خ 1
از آن شروع می شود، لازم الاجراست .
مطابقت با استانداردهای بین المللی حسابداری
54 . با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی حسابد اری شماره 2 با عنوان
موجودیها نیز رعایت می شود.

حسابداری در ایران در حوزه? نظری تحت تأثیر جریانات پازیتیویسم رشد کمّی زیادی کرده‌است و پایه گذاری تحصیلات تکمیلی با این نگاه به حسابداری صورت گرفته و توسعه یافته‌است. با این وصف تعریفی از حسابداری در ایران غالب است که مضمون و محتوای آن صرف نظر از چینش یا تفاوت ظاهری الفاظ آن برای همه دانش آموختگان حسابداری ایران شناخته شده‌است. بر اساس این تعریف: حسابداری عبارت است از فرآیند شناسایی، جمع آوری، ثبت، طبقه بندی، تلخیص، گزارشگری، و تحلیل رویدادهای مالی یک شخصیت اقتصادی در یک دوره مالی معین بر اساس واحد پول ملی. این تعریف ترجمه? کاملی است از تعاریف مختلفی که از حسابداری در عصر پازیتیویسم یعنی دهه‌های 40 الی 60 سده پیشین در دنیا رواج داشته‌است.

سید حسن سجادی نژاد و همچنین اسماعیل عرفانی و دکتر عزیز نبوی از بنیانگذاران حرفه حسابداری در ایران به شمار می‌روند که با تأسیس مدرسه عالی حسابداری شرکت ملی نفت و موسسه عالی حسابداری توانستند بیش از 6000 دانش آموخته رشته‌های حسابداری و حسابداری دولتی و حسابرسی پرورش دهند.^{[8][نیازمند منبع]}

جستارهای وابسته

• حسابرسی
• حسابرسی داخلی
• کنترل داخلی
• حسابداری بازرگانی
• مدیرت مالی

حسابداری زبان تجارت خوانده می‌شود. زیرا از طریق تهیه گزارش‌های مالی، اطلاعات لازم را درباره‌ی واحدهای اقتصادی در اختیار اشخاص ذینفع و ذیعلاقه قرار می‌دهد. این اشخاص شامل مدیران، صاحبان سرمایه، اعتبار دهندگان، سازمان‌های مالی و اقتصادی دولت و از این قبیل هستند.از منظری دیگر از حسابداری با نام سیستم اطلاعاتی حسابداری Accounting Information System یاد می‌شود که برای پردازش اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی موثر بر سازمان‌ها و واحدهای تجاری و گزارش اثرات این گونه رویدادها به تصمیم‌گیرندگان، طراحی شده است.

طبق «بیانیه اساسی تئوری حسابداری»: حسابداری عبارت است از فرایند شناسایی، اندازه گیری و گزارشگری اطلاعات اقتصادی برای تصمیم گیری های آگاهانه به وسیله استفاده کنندگان آن اطلاعات. بیانیه در تشریح این تعریف آورده است بر اساس دیدگاهی جامع، «اطلاعات حسابداری» را می توان «اطلاعات اقتصادی» تلقی کرد.

اطلاعات مربوط به معاملات روزمره، اساس تهیه گزارش‌های مالی را تشکیل می‌دهد. در واحدهای بازرگانی، فعالیت‌هایی نظیر خرید و فروش کالا، خرید ماشین آلات و پرداخت هزینه‌های جاری مانند اجاره، حقوق، بهای آب و برق از جمله معاملات روزمره است.

تاریخچه 

حسابداری همزاد تمدن بشری است و به اندازه آن قدمت دارد. نخستین مدارک کشف شده حسابداری در جهان، لوحه های سفالین از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد بر می گردد و از پرداخت دستمزد تعدادی کارگر حکایت دارد. مدارک و شواهد نشان می‌دهند در تمدن‌های مصر، رم و یونان باستان نیز نوعی کنترل‌های حسابداری برقرار بوده و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می‌شده است. شخص جمعدار، مأمور دولت یا شخصی که محافظت از پول یا دارایی دیگری به او محول بوده است در فواصل زمانی مقرر حساب خود را به ارباب یا مسئولان دولتی پس می‌داده است. برای این کار دو فهرست تفضیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول، وزن یا مقیاس دیگری تهیه می‌شد و جمع آن دو مساوی بود. فهرست دریافت شامل موجودی ابتدای دوره به علاوه وجوه یا کالای دریافتی طی دوره بود. فهرست پرداخت شامل مبالغ پرداختی، کالای فروخته شده یا به مصرف رسیده در طی دوره به علاوه مانده پول و کالا نزد جمعدار بوده است که باید به ارباب تحویل داده می شد. بنابراین، حسابداری باستانی تنها جنبه های محدودی از فعالیتهای مالی را در بر می گرفت و با سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت و ضبط کند یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد، فاصله بسیاری داشت. این نوع حسابداری تا قرون وسطی دوام یافت.
همانند سایر تمدنها در تمدن باستانی ایران نیز حسابداری، گذشته ای مفصل و خواندنی دارد. پیشینه حسابداری در ایران به نخستین تمدن‌هایی بر می گردد که در این سرزمین پا گرفت و مدارک حسابداری به دست آمده با 25 قرن قدمت، گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان دارد. در ایران عصر هخامنشی، نظام مالی و پولی جامع و منسجمی برقرار بوده و حساب درآمدها و مخارج حکومت به ریز و به دقت، ثبت و ضبط و نگاهداری می شده است. حدود سی هزار لوح از بخشی از کاخ جمشید موسوم به خزانه، محل اسناد مالی کاخ‌های مزبور به دست آمده است که حکایت از وسعت ثبت اطلاعات مالی آن دوران دارد. تاریخ این لوحها حدود 480 سال قبل از میلاد است. یکی از این لوحها که به خط عیلامی است، توسط پروفسور جرج کامرون، مطالعه و خوانده شده است و کتاب «اصول حسابداری»ترجمة آن را بازگو می کند: برابر سه «کارشا» و شش «شکِل» نقره به وسیلة «شاکا» (مدیر صندوق)به کارگرانی که درهای آهنی «پارسه» (تخت جمشید)را می سازند و «بردکاما» مسئول کار ایشان است، پرداخت شد. معادل این مبلغ به طور مقرر به قرار هر سه «شکِل» نقره یک گوسفند احتساب گردید. مدت کار ایشان از ماه آدوکنئیش تا ماه ویخن (ماه اول تا دوازدهم) سال ششم (سلطنت خشایار شاه)بوده و دو نفر هرکدام ماهی یک شکل و نیم نقره (دستمزد)دریافت می کردند.

حسابداری دانشگاهی با بیش از پانصد سال سابقه توسط فردی ایتالیایی به نام لوکا پاچیولی (1495 میلادی) بنا نهاده شده‌است. پاچیولی تحصیلات خود را در وِنیز گذراند و در دهه 1470 راهب صومعه‌ای شد که از فرقه فرانسیسکن بود. تا سال 1497 معلم خصوصی ریاضیات بود تا اینکه در آن سال دعوت نامه‌ای از لودُویکو اِسفُرتسا دریافت نمود تا در میلان مشغول به کار شود. او در آنجا با لئوناردو داوینچی آشنا گردید و به او ریاضیات آموزش داد. در 1499، پاچیولی و لئوناردو مجبور شدند تا از میلان فرار کنند زیرا لوئی دوازدهم پادشاه فرانسه شهر را به تصرّف خود در آورده و حامیان آنها را از آنجا بیرون کرد. بعد از آن، پاچیولی و لئوناردو اکثر اوقات با هم سفر می‌کردند. در سال 1517 به محض برگشت به میهن، پاچیولی به علت سالخوردگی فوت کرد.

پاچیولی چندین کتاب در زمینه ریاضیات منتشر کرد که شامل اثر زیر می‌باشد:

به معنی «مجموعه ای از جبر، هندسه، نسبت و تناسب». این کتاب شامل موضوعاتی از جمله حساب و جبر و استفاده آنها در تجارت، دفترداری، پول و مبادله است. وی در این اثر به تلفیق دانش ریاضی زمان خود پرداخت. همچنین برای اولین بار شرحی در مورد روش نگهداری حساب‌ها و دفاتر که تجار ونیزی در طول دوران رنسانس به کار می‌بردند، ارائه داد. این روش بعدها به روش حسابداری دوطرفه مشهور شد. اگر چه پاچیولی این سیستم را تدوین کرد و نه اختراع، ولی به‌عنوان «پدر علم حسابداری» مورد توجه واقع شد. سیستمی که او به تدوین و معرفی آن پرداخت شامل اغلب چرخه‌های حسابداری بود که ما امروز آنها را می‌شناسیم. او استفاده از دفاتر روزنامه و دفتر کل را شرح داد، و تذکر داد که یک فرد نباید به رختخواب برود مگر اینکه بدهی با بستانکاری برابر باشد! دفتر کل او حسابهایی برای موجودی (که شامل وجوه دریافتی و موجودی کالا بود)، تعهّد بانکی، سرمایه، درآمد، و مخارج داشت- انواع حساب که در بیلان کار و صورتحساب درآمد یک سازمان به ترتیب گزارش می‌شود. او ثبت نهایی آخر سال را نشان داد و پیشنهاد کرد که یک تراز آزمایشی برای تأیید دفتر کل متعادل بکار گرفته شود. همچنین، رساله او دامنه وسیعی از موضوعات مرتبط را، از اخلاقیات حسابداری گرفته تا حسابداری هزینه، شامل می‌شود.

از مهم‌ترین تغییرات حسابداری در طول پانصد سال گذشته تغییر ماهیت نظری آن است. حسابداری دانشگاهی در چهار صد سال اول عمر خود عمدتاً رویکردی تجویزی داشته‌است. یعنی اندیشمندان حسابداری تنها بر اساس قیاس مبتنی بر فرضیات مبنا، روشهای حسابداری خاصی را به حسابداران تجویز می کردند. برای مثال نحوه‌ی تهیه ترازنامه یا صورت سود و زیان و یا نحوه ی ارزیابی موجودیهارا بر اساس استدلال منطقی، تعیین و تجویز می کردند. امروزه از این روشهای تجویزی با نام تئوریهای تجویزی یاد می شود. اما از اوایل سده بیستم، مباحث نظری و فلسفی جدی در خصوص تعلق حسابداری به یکی از حوزه‌های معرفت بشری رواج یافت. در اواسط سده بیستم و با تسلط مکتب اثبات گرایی (پازیتیویسم) بر فضای دانشگاهی، نظریه‌های حسابداری اثبات گرایانه به ظهور رسید. ضعف‌های بنیادین نظریه‌های اثبات گرایانه در ظرف کمتر از ربع قرن آشکار شد و حسابداری به تبع سایر رشته‌های علمی وارد دنیای جدید جُستارهای فلسفی و نظری شد. طرح حسابداری انتقادی یا امثال آن نشانه این تحول نظری در حسابداری است.

مراحل 

به طوری که از تعریف فن حسابداری بر می‌آید این فن دارای 4 مرحله می‌باشد:

1. ثبت فعالیتهای مالی
2. طبقه بندی اقلام ثبت شده
3. تلخیص اقلام
4. تفسیر نتایج حاصله از بررسی اقلام خلاصه شده

مفاهیم اصلی حسابداری 

مفاهیمی مثل بدهکار، بستانکار، تجزیه و تحلیل رویدادهای مالی، دفتر کل، معین، تفضیلی و دفتر روزنامه از مفاهیم پایه‌ای حسابداری است.

معادله اساسی حسابداری

در حسابداری دو طرفه طبق فرض تفکیک شخصیت، واحد تجاری (مثلا شرکت)، شخصیتی مستقل از صاحبان حقیقی و حقوقی خود دارد. به این شخصیت مستقل، شخصیت حسابداری اطلاق میشود. طبق این فرض، تنها رویدادها و مبادلات مالی موثر بر واحد تجاری در حسابداری مورد توجه و پردازش قرار می گیرد. وضعیت مالی این شخصیت بر معادله اساسی حسابداری زیر استوار است:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + سرمایه
این معادله که به معادله ترازنامه هم مشهور است، حاکی از آن است که دارایی‌های واحد تجاری برابر است با مجموع تعهدات آن به اشخاص ثالث و حقوق صاحبان آن.

مثال:
سه کشاورز تصمیم می‌گیرند تا در زراعت یک زمین کشاورزی با هم شریک شوند. نفر اول 100000ریال، نفر دوم 50000 ریال و نفر سوم 20000ریال روی این فعالیت سرمایه گذاری می‌کنند. همچنین در مجموع 150000ریال وام بانکی دریافت می‌کنند. برای شروع زراعت یک تراکتور به قیمت 160000ریال و 200 کیلو کود به مبلغ 120000ریال خریداری نموده و باقی پول خود را در بانک می‌گذارند. پس داریم:

دارایی = 160000ریال (تراکتور) + 120000ریال (کود) + 40000ریال (وجه نقد) = 320000ریال

بدهی = 150000ریال (وام بانکی)

سرمایه = 100000ریال (آورده نقدی نفر اول) + 50000ریال (آورده نقدی نفر دوم) + 20000ریال (آورده نقدی نفر سوم) = 170000ریال

در نتیجه خواهیم داشت:

320000 = 150000 + 170000

تعریف دارایی 

دارایی (Asset)در واقع به اموال یا منابع اقتصادی متعلق به یک واحد تجاری اطلاق می‌شود. در حسابداری برای این که یک قلم بتواند دارایی محسوب شود باید: (الف) منبع اقتصادی باشد یعنی برای واحد تجاری منافع آتی داشته باشد، (ب) در تسلط مالکانه واحد تجاری باشد و (ج) قابل تقویم به پول باشد.مفهوم تسلط مالکانه عینا مطابق با مفهوم مالکیت قانونی نیست. هنگامی که یک واحد تجاری اتومبیلی را به اقساط خریداری کند، ممکن است مالکیت قانونی اتومبیل تا قبل از پرداخت آخرین قسط به خریدار منتقل نشود. با این حال چون این اتومبیل به تصرف و کنترل کامل خریدار در می آید و او نسبت به آن تسلط و انتفاع مالکانه پیدا می کند، از نظر حسابداری جزو دارایی واحد تجاری محسوب می شود.^[7]
دارایی‌ها می‌تواند عینی و مشهود باشد مثل زمین، ساختمان، موجودی نقدی و موجودی کالا، یا به صورت حقوق مالی و امتیازات غیر قابل رویت، مثل سرقفلی و مطالبات از اشخاص. دارایی‌ها از نظر ارائه در ترازنامه به گروه‌های متمایزی تقسیم می‌شوند. دو گروه که مورد استفاده بیشتری دارند عبارتند از دارایی‌های جاری و دارایی‌های ثابت. دارایی یکی از عناصر اصلی معادله حسابداری و نشان‌دهنده‌ی وضعیت مالی واحد انتفاعی است.

تعریف بدهی

بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته‌است.

تعریف سرمایه

سرمایه عبارت از باقیمانده‌ای است که از کسر جمع بدهی‌های واحد تجاری از جمع دارایی‌های آن حاصل می‌شود.

سرمایه، بدهی موجودیت اقتصادی به صاحبان آن است.

تئوری حسابداری

علم حسابداری امروزه دارای یک چارچوب نظری است که شامل موارد زیر می‌باشد:

1. اهداف گزارشگری مالی
2. خصوصیات کیفی اطلاعات مفید
3. مفروضات و اصول حسابداری
4. اجزای گزارش مالی شامل چگونگی نمایش و طبقه بندی اطلاعات
5. اصول و روش‌های محاسبه اطلاعات مالی

اهداف گزارشگری مالی

گزارش‌های مالی به دو دسته «عمومی» و «با هدف خاص» تقسیم می‌شوند. هدف از گزارش‌های عمومی بیان وضعیت اقتصادی شرکت و سود آوری آن است. مخاطب گزارشهای عمومی، سهامداران، سرمایه گذاران بالقوه، اعتباردهندگان، سازمانهای آماری اعم از دولتی و غیر دولتی، ارگانهایی که با واحد اقتصادی مورد گزارش از نظر فعالیت تجاری رابطه طولی یا عرضی دارند و... می‌باشد. امروزه (سال 1391 شمسی) این اطلاعات در قالب چهار صورت مالی اساسی (ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد)، یادداشتهای توضیحی همراه، گزارش حسابرس مبنی بر استاندارد بودن و صحت اطلاعات این گزارشها و همچنین گزارش عملکرد مدیریت به همراه گزارش بازرس قانونی است. گزارشهای عمومی باید بتوانند اطلاعاتی در اختیار استفاده کنندگان قرار دهند که آنها را در گرفتن تصمیم درست یاری کند و باعث گمراهی و تعبیر غلط نشود. چرا که تنها زمانی منابع مالی به صورت بهینه تخصیص می‌یابند که تخصیص دهندگان اطلاعاتی مربوط و قابل اتکا جهت تصمیم گیری در اختیار داشته باشند. همچنین گزارشات مالی عمومی در ارزیابی نقش مباشرتی مدیریت (Stewardship) نیز مفید است به این مفهوم که آیا مدیریت واحد اقتصادی از منابعی که در اختیار داشته به بهترین نحو استفاده کرده‌است یا خیر.

گزارش‌های با هدف خاص جهت بررسی موارد خاص و برای مصارف خاص تهیه می‌شوند. عمده این گزارشها عبارتند از گزارشهایی که برای مدیران شرکت تهیه می‌شوند که ممکن است روی فعالیت خاص واحد اقتصادی تمرکز داشته و بسیار تفضیلی باشد ویا گزارشی که در تعقیب پرونده‌های قضایی توسط بازرسان دادگستری تهیه می‌شود و یا اظهارنامه مالیاتی که استفاده کننده آن سازمان امور مالیاتی است.

مفروضات حسابداری

این مفروضات روش طبقه بندی و گزارش دهی مالی را روشن می‌سازند و شامل موارد زیر هستند:

فرض تفکیک موجودیت اقتصادی

فعالیت‌های اقتصادی و تجاری که در قالب یک مشارکت انجام می‌شود از فعالیت اقتصادی مشارکت کنندگان جدا در نظر گرفته می‌شود و این مشارکت به عنوان یک موجودیت اقتصادی مستقل در نظر گرفته می‌شود.

فرض دوره مالی

در جهت امکان پذیر ساختن تهیه گزارشات مالی، عملکرد پیوسته یک موجودیت اقتصادی به دوره‌های زمانی مساوی تقسیم می‌شود تا قابلیت مقایسه گزارش‌ها فراهم آید.

فرض تداوم فعالیت

برای انتخاب روش محاسبات و تهیه گزارش فرض بر این است که موجودیت اقتصادی جاودانه‌است و فعالیت‌های آن تا آینده‌ای دور ادامه خواهد داشت مگر اینکه شواهد محکمی خلاف این فرض وجود داشته باشد.

فرض واحد پول

در حسابداری پول واحد کمی کلیه رویدادهای مالی است. در نتیجه تمام مقادیر از مرحله ثبت باید به واحد پولی تبدیل شود که معمولاً ارز رایج کشور می‌باشد (در ایران ریال).