این استاندارد باید با توجه به ” مقدمه ای بر استانداردهای حسابداری “مطالعه و
بکار گرفته شود.
مقدمه
1 . موجودی مواد و کالا، بخش عمده ای از داراییهای بسیاری از واحدهای تجاری را تشکیل
می دهد. بنابراین ، ارزشیابی و انعکاس موجودی مواد و کالا اثر با اهمیتی در تعیین و ارائه
وضعیت مالی و عملکرد مالی واحدهای تجاری دارد.
دامنه کاربرد
2 . این استاندارد، نحو ه ارزشیاب ی و انعکا س موجود ی موا د و کالا در صورتها ی مال ی را تشری ح م ی کند
و موارد زیر را دربر نمی گیرد:
الف . کار در جریا ن پیشرف ت پیمانها ی بلندمد ت (رجوع شود ب ه استاندارد حسابدار ی شمار ه 9 ب ا عنوان
” حسابداری پیمانهای بلندمدت “ ).
ب . ابزارهای مالی پیچیده .
ج . موجودی محصولا ت جنگل ی و معدن ی در موارد ی ک ه ای ن اقلا م در صن ایع مربو ط ب ه خال ص
ارزش فروش اندازه گیری می شود، و
د . تولیدات کشاورزی در زمان برداشت و داراییهای زیستی غیرمولد مربوط به فعالیت
کشاوزی (رجوع شود به استاندارد حسابداری شماره 26 با عنوان ”فعالیتهای کشاورزی“).
تعاریف
3 . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است :
• موجودی مواد و کالا : به داراییهایی اطلاق می شود که :
الف . برای فروش در روال عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می شود،
ب . به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات در فرایند تولید قرار دارد،
ج . به منظور ساخت محصول یا ارائه خدمات ، خریداری شده و نگهداری می شود، و
د . ماهیت مصرفی دارد و به طور غیرمستقیم در جهت فعالیت واحد تجار ی مصر ف
می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

• خالص ارز ش فرو ش : عبارت اس ت از بها ی فرو ش (بعد از کسر تخفیفا ت تجار ی ول ی قب ل از
تخفیفات مربوط به تسویه حساب ) پس از کسر:
الف . مخارج براوردی تکمیل ، و
ب . مخارج براوردی بازاریابی ، فروش و توزیع .
• بهای جایگزین ی: عبارت اس ت از مخارج ی ک ه باید برا ی خرید یا ساخ ت ی ک قل م موجود ی کاملاً
مشابه تحمل شود.
اندازه گیری موجودی مواد و کالا
4 . موجودی موا د و کالا باید برمبنا ی ” اقل بها ی تما م شد ه و خال ص ارز ش فرو ش“ ت ک ت ک اقلا م یا
گروههای اقلام مشابه ، اندازه گیری شود.
5 . موجودی مواد و کالا، به بهای تمام شده اندازه گیری می شود. چنانچه نتوان به طور معقول
انتظار داشت که برای بازیافت این دارایی ، درآمدهای آتی کافی وجود داشته باشد (مثلاً
درنتیجه خراب شدن ، نابابی یا کاهش در میزان تقاضا )، مبالغ غیر قابل بازیافت به عنوان
هزینه کاهش ارزش موجودی مواد و کالا به سود و زیان منظور می شود. از اینرو، موجودی
مواد و کالا به اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش انعکاس می یابد.
بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
6 . بهای تمام شده موجودی مواد و کالا باید دربرگیرنده مخارج خرید، مخارج تبدیل و سایر
مخارجی باشد که واحد تجاری در جریان فعالیت معمول خ ود، برای رساندن کالا یا
خدمات به مکان و شرایط فعلی آن متحمل شده است .
مخارج خرید
7 . مخارج خرید شامل بهای خرید و هر گونه مخارج دیگری از قبیل حقوق و عوارض
گمرکی و حمل است که مستقیماً به خرید مربوط می گردد. تخفیفات تجاری از بهای
خرید کسر می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا
. برخی مخارج به شرح زیر در صورت احراز شرایط مربوط ، قابل احتساب در مخارج
خرید است :
الف . مخارج تأمین مالی واردات مواد و کالا به صورت اعتباری از نوع یوزانس به شرط
آنکه به موجب مقررات موضوعه ، واردات مزبور به صورت نقدی مجاز نباشد.
ب . در شرایط استثنایی طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره 16 باعنوان تسعی ر ارز،
مابه التفاوتهای ریالی مورد مطالبه ناشی از افزایش قابل ملاحظه نرخ رسمی ارز (مثلاً
از شناور به صادراتی )، به شرط اینکه تخصیص آ ن به آحاد بهای خرید مواد و کالای
مربوط امکانپذیر باشد.
مخارج تبدیل
9 . مخارج تبدیل شامل مخارجی است که مستقیماً به اقلام تولیدشده مربوط می گردد (مانند
کار مستقیم ). مخارج تبدیل همچنین شامل سربار تولید (اعم از ثابت و متغیر ) است که
برای تبدیل مواد اولیه به محصول یا ارائه خدمات واقع می شود.
10 . سربار تولید اعم از ثابت و متغیر با روشی سیستماتیک به محصولات تخصیص می یابد .
سربار ثابت تولید، آن بخش از مخارج غیرمستقیم تولید است که علیرغم تغییر در حجم
تولید نسبتاً ثا بت می ماند، مانند استهلاک و مخارج نگهداری ساختمان و تجهیزات کارخانه
و مخارج مدیریت کارخانه . سربار متغیر تولید آن بخش از مخارج غیرمستقیم تولید است
که متناسب با تغییر حجم تولید تغییر می یابد، مانند مواد و دستمزد غیرمستقیم .
11 . سربار ثابت تولید برمبنای ظرفیت معمول فعالیت واحد تجاری تخصیص می یابد. ظرفیت
معمول بیانگر متوسط محصولی است که انتظار می رود در شرایط عادی (با در نظر گرفتن
توقفات تولید ناشی از تعمیرات و نگهداری برنامه ریزی شده ) طی چند دوره یا فصل ، تولید
شود. برای تخصیص هزینه های سربار ثابت تولید می توان از سطح واقعی تولید استفاده
کرد به شرط آنکه سطح مزبور تقریباً نزدیک به سطح معمول فعالیت واحد تجاری باشد .
باید توجه داشت عامل تعیین کننده در تخصیص سربار ثابت تولید برمبنای سطح معمول
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

فعالیت ، این است که مخارج مربوط به ظرفیت بلااستفاده باید در دوره وقوع به عنوان
هزینه عملیاتی و پس از سود ناخالص در صورت سود و زیان منعکس شود.
12 . جهت تعیین سطح معمول فعالیت واحد تجاری عوامل زیر را باید درنظر داشت :
الف . میزان تولید م ورد نظر طراحان دستگاههای تولیدی و مدیریت واحد تجاری ، تحت
شرایط کار حاکم در طول سال (مثلاً یک نوبت کاری یا دونوبت کاری )،
ب . بودجه سطح فعالیت سال تحت بررسی و سال بعد از آن ، و
ج . سطحی از تولید که واحد تجاری در سال تحت بررسی و نیز در سالهای گذشته
عملاً به آن دست یافته است .
اگر چه تغییرات موقت در سطح فعالیت را می توان نادیده گرفت ، با این حال تغییرات
مداوم باید به تجدید نظر در آنچه قبلاً معمول شناخته شده منجر شود.
13 . یکی از دلایلی که گاه در رابطه با عدم شمول مخارج سربار خاصی در بهای تمام شده
عنوان می شود، لزوم اتخاذ برخورد محافظه کارانه در ارزشیابی موجودی مواد و کالا است .
چنانچه تعیین مبلغ موجودی مواد و کالا در شرایط واحد تجاری مستلزم اعمال احتیاط
باشد، احت یاط لازم در تعیین خا لص ارزش فروش و نه از طریق حذف مخ ارج سر بار
خاصی از بهای تمام شده اعمال می شود.
14 . در فرای ند تول ید ممکن است همزم ان بیش از یک محص ول تول ید ش ود. برای م ثال ،
این وضعیت زمانی مصداق دارد که محصولات مشترک یا یک محصول اصلی همراه با
یک محصول فرعی تولید می شود. در مواردی که مخارج تبدیل هر محصول جداگانه قابل
تشخیص نباشد، این مخارج برمبنایی منطقی و یکنواخت به محصولات تخصیص می یابد .
برای مثال ، ممکن است از ارزش نسبی فروش هر محصول در مرحله ای از فرای ند تولید که
محصولات به طور جداگانه قابل تشخیص باشد و یا در زمان تکمیل تولید، به عنوان مبنای
تخصیص استفاده ش ود. در اغلب م وارد، محص ولات فرعی ماهی تاً کم اهمیت اس ت ،
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

از این رو این محصولات به خالص ارزش فروش اندازه گیری و مبلغ حاصل شده از بهای
تمام شده محصول اصلی کسر می شود. در نتیجه مبلغ دفتری محصول اصلی با بهای
تمام شده آن ، تفاوت با اهمیتی ندارد.
15 . روشهای هزینه یابی معمولاً چنان طراحی می گردد تا اطمینان حاصل شود کلیه مخارج مربوط
به مواد مستقیم ، کارمستق یم و سایر مخارج مستقیم به نحوی مناسب ، مشخص و بر مبنایی
منطقی و یکنواخت به حساب گرفته شود . اما در تخصیص مخارج سربار، مسائلی بروز می کند
ک ه معمولاً مستلزم اعمال قضاوتهای شخصی در انتخاب یک قاعده مناسب است .
16 . همچنین در تخصیص مخار ج دوایر خدماتی مرکزی ، ممکن است مسائلی بروز کند . مبنای
تخصیص چنین مخارجی باید میزان خدماتی باشد که در رابطه با عملیات مختلف ارائه
می شود. برای مثال ، دایره حسابداری معمولاً در خدمت عملیات زیر است :
الف . تولید (از طریق پرداخت حقوق و دستمزد مستقیم و غیرمستقیم تولیدی ، کنترل خرید
و تهیه صورتهای مالی ادواری برای واحدهای تولیدی )،
ب . بازاریابی و توزیع (از طریق تجزیه و تحلیل فروش و کنترل دفتر یا کارتهای معین
فروش )، و
ج . مدیریت عمومی (از طریق تهیه گزارشهای داخلی خاص مدیریت ، صورتهای مالی و
بودجه های سالانه ، کنترل منابع نقدی و برنامه ریزی سرمایه گذاریها).
از کل مخارج دایره حسابداری ، تنها آن بخش باید در محاسبه مخارج تبدیل منظور شود
که بتوان آن را به گون های منطقی به عملیات تولید تخصیص داد.
سایر مخارج
17 . سایر مخارج تنها تا میزانی که آشکارا به رساندن موجودی مواد و کالا به مکان و شرایط
فعلی آن مربوط است به عنوان بخشی از بهای تمام شده موجودیها منظور می شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

18 . موارد زیر، نمونه هایی از مخارجی است که در بهای تمام شده موجودیها منظور نمی شود و
در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی می گردد:
الف . مبالغ غیرعادی مربوط به ضایعات مواد، دستمزد و سایر مخارج تولید (ضایعات
قابل کنترل ).
ب . مخارج انبارداری باستثنای مخارجی که در فرایند تولید برای انبارداری محص ولاتی
که نیاز به پردازش بیشتر دارند، انجام می شود.
ج . سربار اداری که در رساندن موجودیها به مکان و شرایط فعلی نقشی ندارد.
د . مخارج فروش .
19 . مخارج مدیریت عمومی ، برخلاف مدیریت عملیاتی ، مستقیماً به تولید جاری مربوط نمی شود
و لذ ا نباید در مخارج تبدیل (و درنتیجه ، در بهای تمام شده موجودی مواد و کالا ) منظور
گردد. در مورد واحدهای تجاری کوچک تر که مدیریت معمولاً در اداره روزانه هر یک از
عملیات مختلف نقش دارد، ممکن است در تفکیک مخارج سربار مدیریت عمومی ، مسایل
خاصی در عمل بروز کند . در چنین واحدهایی ، مخارج مدیریت را می توان با استفاده از
مبانی مناسب ، به گونه ای منصفانه به عملیات تولید، بازاریابی ، فروش و اداری تخصیص داد.
20 . در شرایطی خاص ، مخارج تأمین مالی را می توان در بهای تمام شده موجود یها منظور کرد .
این شرایط در استاندارد حسابداری شماره 13 با عنوان حسابدار ی مخار ج تأمی ن مال ی
مشخص شده است .
بهای تمام شده موجودیها در واحدهای خدماتی
21 . بهای تمام شده موجودیها در واحدهای خدماتی اساساً دستمزد و سایر مخارج کارکنانی که
مستقیماً در ارائه خدمات مربوط مشارکت داشته اند و نیز سربار قابل تخصیص را دربر می گیرد .
دستمزد و سایر مخارج مربوط به کارکنان اداری و فروش در بهای تمام شده خدمات ارائه
شده منظور نمی شود بلکه در دوره وقوع به عنوان هزینه شناسایی می گردد.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

بهای تمام شده تولید کشاورزی برداشت شده از داراییهای زیستی
21 مکرر. طبق استاندارد حسابداری شماره 26 ، با عنوان فعالیتهای کشاورز ی تولیدات کشاورزی که
توسط واحد تجاری از داراییهای زیستی برداشت می شود، در شناخت اولیه به ارزش
منصفانه پس از کسر مخارج برآوردی زمان فرو ش اندازه گیری می شود . برای بکارگیری
این استاندارد، این مبلغ، بهای تمام شده موجودی در آن تاریخ است.
روشهای محاسبه بهای تمام شده
22 . برای محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا روشهای مختلفی با آثار متفاوت به کار
گرفته می شود. این روشها از جمله شامل موارد زیر است :
الف . اولین صادره از اولین وارده ،
ب . میانگین موزون ،
ج . شناسایی ویژه ،
د . اولین صادره از آخرین وارده ،
ه . موجودی پایه ، و
و . خرده فروشی .
23 . اولین صادره از اولین وارده عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
براین اساس که تعداد موجود، بیانگر آخرین خریدها یا آخرین تولیدات است .
24 . میانگین موزون عبارت از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براساس اعمال
بهای متوسط در مورد واحد موجودی است . میانگین موزون از تقسیم مجموع بهای
تمام شده واحدهای موجودی به مجموع تعداد واحدهای آن موجودی محاسبه می گردد و
می توان از طریق محاسبه دایمی (میانگین موزون متحرک ) یا محاسبه ادواری (میانگین
موزون سالانه ، شش ماهه و...) به آن دست یافت .
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا


25 . شناسایی ویژه روشی است که در آن مخارج مختص هر یک از اقلام موجودی به آن قلم
اختصاص می یابد. این روش برای اقلامی مناسب است که صرفنظر از فرایند خرید یا
تولید قابل تشخیص هستند . اما کاربرد این روش در مواردی که اقلام متعددی از موجودی
مواد و کالا از یکدیگر قابل تفکیک نباشند، مناسب نیست .
26 . اولین صادره از آخرین وارده عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا
براین اساس که تعداد موجود بیانگر اولین خریدها یا اولین تولیدات است .
27 . موجودی پا یه ع بار ت است از بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براین اس اس ک ه
یک ارزش واحد ثابت به بخشی از موجودیها که تعداد آن از پیش تعیین شده است نسبت
داده می شود و موجودیهای اضافه براین تعداد به روش دیگری ارزشیابی می گردد. اگر تعداد
واحدهای موجود، کمتر از حداقل از پیش تعیین شده باشد، ارزش واحد ثابت در مورد کل
تعداد موجودی اعمال خواهد شد.
28 . روشهای مورد استفاده جهت تخصیص بهای تمام شده به موجودی مواد و کالا باید چنان
انتخاب شود که برای مخارجی که واحد تجاری برای رسا ندن کالا به مکان و شرایط فعلی
آن واقعاً متحمل شده است ، منصفانه ترین تقریب ممکن را فراهم آورد.
29 . بهای تما م شد ه موجود ی موا د و کالا باید با استفاد ه از روشهای ” شناسایی ویژه “، ” اولین صادر ه
از اولین وارده “ یا ” میانگین موزون “ محاسبه شود.
30 . روشهایی از قبیل ” موجودی پایه “ و ” اولین صادره از آخرین وارده “ معمولاً جهت
ارزشیابی موجودی مواد و کالا مناسب نیست . زیرا کاربرد آنها اغلب منجر به مبالغی بابت
موجودی مواد و کالا در ترازنامه خواهد گردید که هیچ رابطه ای با سطح اخیر مخارج
ندارد. در صورت استفاده از روشهای مذکور، نه تنها مبالغ منعکس شده بابت داراییهای
جاری گمراه کننده است بلکه اگر سطح موجودیها کاهش و قیمتهای قدیمی تر به سود و
زیان راه یابد، نتایج بعدی نیز به طور بالقوه مخدوش خواهد شد.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

31 . تکنیکهایی مانند روش هزینه یابی استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده محصولات یا
روش خرده فروشی برای کالاها، هنگامی می تواند به خاطر سهولت کار مورد استفاده قرار
گیرد که نتایج حاصل از بکارگیری آن همواره با نتایجی که طبق بند 29 به دست می آید،
تقریباً یکسان باشد.
32 . هزینه یابی استاندارد عبارت است از محاسبه بهای تمام شده موجودی مواد و کالا براساس
هزینه های از پیش تعیین شده برای هر دوره که برمبنای تخمین های مدیریت درخصوص
سطوح مورد انتظار هزینه ها و عملیات ، کارآیی عملیاتی و مخارج مربوط محاسب ه می گردد.
33 . در مورد واحدهای خرده فروشی که تعداد زیادی کالاهای متفاوت و سریعاً در حال تغییر
دارند، کالاهای موجود در محوطه واحدهای مزبور اغلب برحسب قیمت فروش به کسر
درصد معمول برای سود ناخالص منعکس می شود. در چنین شرایط خاصی ، این روش را
(که به روش خرده فروشی موسوم است ) می توان به عنوان تنها روش عملی برای رسیدن
به رقم تقریبی بهای تمام شده ، قابل قبول دانست .
34 . در اغلب موارد، نمی توان مخارج را به هریک از واحدهای مشخص موج ودی مواد و کالا
نسبت داد . در تعیین نزدیک ترین تقریب برای بهای تمام شده ، واحد تجاری با دو مسئله
مواجه می گردد:
الف . انتخاب روش مناسب برای تخصیص هزینه ها به موجودی مواد و کالا (مانند روشهای
هزینه یابی سفارش کار، هزینه یابی مرحله ای و هزینه یابی استاندارد)، و
ب . انتخاب روش مناسب برای محاسبه بهای تمام شده مربوط در مواردی که تعدادی
اقلام مشابه در زمانهای مختلف خریداری یا ساخته شده است (مانند روش میانگین
موزون یا اولین صادره از اولین وارده ).
35 . در انتخاب رو شهایی که در ردیفهای (الف ) و (ب ) بند 34 ذکر شد، مدیریت باید با اعمال
قضاوت ، اطمینان حاصل کند که روشهای انتخاب شده ، منصفانه ترین تقریب ممکن را برای
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

بهای تمام شده فراهم می آورد. به علاوه ، در صورت استفاده از روش هزینه یابی استاندارد ،
مبالغ حاصل از این روش باید به منظور حصول اطمینان از وجود رابطه ای معقول بین این
مبالغ و بهای تمام شده واقعی در دوره مالی مربوط ، مکرراً تجدید نظر شود.
خالص ارزش فروش
36 . همان گونه که در بند 4 ذکر شده است ، موجودی مواد و کالا باید به ” اقل بهای تمام شده
و خالص ارزش فروش “ ارزشیابی و در صورتهای مالی منعکس شود . ”خالص ارزش
فروش “ عبارت است از بهای فروش اقلام موجودی مواد و کالا پس از کسر تمام مخارج
مربوط بعدی تا مرحله تکمیل و کلیه مخارجی که واحد تجاری در رابطه با بازاریابی ،
فروش و توزیع کالا متحمل خواهد شد و مستقیماً به اقلام مورد نظر مربوط می شود.
37 . از آنجا که مقایسه جمع کل خالص ارزش فروش موجودیها با جمع کل بهای تمام
شده می تواند به عمل غیرقابل قبول تهاتر بین زیانهای قابل پیش بینی و سود تحقق
نیافته منجر شود، مقایسه بین بهای تمام شده و خالص ارزش فروش باید به طور
جداگانه در مورد هریک از اقلام موجودی انجام شود . چنانچه این کار عملی نباشد،
باید گروههای کالا و یا کالای مشابه را جمعاً درنظر گرفت . به طور مثال ، اقلامی از
موجودی که مربوط به خط تولید یکسانی بوده و اهداف یا کاربردی مشابه داشته
باشد، در ناحیه جغرافیایی واحدی تولید و فروخته شود و نتوان آن را عملاً جدا از
سایر اقلام خط تولید ارزیابی کرد، نمونه ای از اقلامی است که به طور گروهی مورد
ارزیابی قرار می گیرد. بنابراین ، ارزیابی گروهی مبتنی بر طبق ه بندی موجودیه ا مث لاً
ارزیابی موجودی کالای ساخته شده یا کل موجودیهای یک صنعت یا کل موجودیهای
یک ناحیه جغرافیایی ، مناسب نخواهد بود.
38 . هرگاه شرایطی که قبلاً منجر به انعکاس ارزش موجودیها به مبلغی کمتر از بهای تمام شده
گردیده ، دیگر برقرار نباشد، ارزش موجودی انتقالی از دوره قبل باید تا مبلغ خالص ارزش
فروش جدید (حداکثر تا حد میزان کاهش قبلی ) افزایش داده شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

39 . در شرایط استثنایی ، هنگامی که تعیین خالص ارزش فروش موجودیها به دلایل مختلف
از قبیل نوسان در قیمتهای فروش ، به گونه ای قابل اتکا امکان پذیر نباشد و احتمال رود که
بهای جایگزینی در حد متعارفی کمتر از خالص ارزش فروش باشد، بهای جایگزینی
می تواند تقریبی قابل قبول برای خالص ارزش فروش تلقی شود.
40 . در مواردی که خالص ارزش فروش موجودی مواد اولیه کمتر از بهای تمام شده آن است ،
به شرطی که کالاهایی که از مواد مزبور ساخته می شود (بعد از منظور کردن قیمت خرید
مواد در بهای تمام شده کالا ) هنوز بتواند با سود به فروش رسد، مبلغ دفتری مواد اولیه
کاهش نمی یابد.
ملاحظات مربوط به تعیین خالص ارزش فروش
41 . برای محاسبه اولیه ذخیره کاهش ارزش موجودی مواد و کالا از ” بهای تمام شده به خالص
ارزش فروش “، اغلب می توان از فرمولهایی استفاده ک رد که بر معیارهای از پیش تعیین شده
متکی است . در این فرمولها معمولاً عمر کالا، گردش کالا در گذشته ، گردش آتی مورد
انتظار و ارزش اسقاط تخمینی کالا، بنابه اقتضای مورد، منظور شده است . با وجودی که
استفاده از چنین فرمولهایی ، مبنایی برای ایجاد ذخیره فراهم می آورد که می تواند به طور
مستمر اعمال گردد، با این حال باز هم لازم است که نتایج حاصل شده در پرتو شرایط
خاصی که نمی توان در فرمول پیش بینی کرد (از قبیل تغییر میزان سفارشات ) مورد بررسی و
تجدید نظر قرار گیرد.
42 . در مواردی که برای کاهش ارزش کالاهای تکمیل شده به کمتر از بهای تمام شده نیاز به
ذخیره باشد، موجودی قطعات منفصله و نیمه ساخته ای که به منظور ساخت چنین
محصولاتی نگهداری می شود باید همراه با موجودی قطعات تحت سفارش خرید بررسی
تا نسبت به لزوم ایجاد ذخیره برای این اقلام نیز تصمیم گیری شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

43 . چنانچه قطعات یدکی نگهداری شده برای فروش ، بخشی از موجودی پایان سال را تشکیل
دهد، لازم خواهد بود که عوامل مذکور در بند 41 ، در چارچوب موارد زیر به طور اخص
مورد ملاحظه قرار گیرد:
الف . تعداد محصولات مربوط که تاکنون به فروش رسیده است ،
ب . فاصله زمانی تعویض قطعه یدکی ، به طور تخمینی ، و
ج . عمر مفید مورد انتظار محصول مربوط (یعنی محصولی که قطعه یدکی در رابطه با
آن به فروش می رسد).
از عوامل مذکور در بند 41 ، تنها ” عمر مفید “ و ” گردش آتی مورد انتظار “ از موارد
” الف “ تا ” ج “ فوق تأثیر می پذیرد. بدین ترتیب که عمر مفید قطعه یدکی باید با درنظر
گرفتن مورد ” ب “ و گردش آتی مورد انتظار باید با درنظر گرفتن هر سه مورد ” الف “ و
” ب “ و ” ج “ تخمین زده شود.
44 . خالص ارزش فروش نباید براساس نوسانات موقتی قیمت فروش براورد شود، بلکه باید بر قابل
اتکا ترین شواهد موجود در زمان براورد مبلغ خالص ارزش فروش موجودیها مبتنی باشد.
موارد کاربرد خالص ارزش فروش
45 . موارد اصلی که احتمال می رود خالص ارزش فروش کمتر از بهای تمام شده باشد،
مواردی است که شرایط زیر در آن حکمفرماست :
الف . افزایش هزینه ها یا کاهش قیمت فروش،
ب . خراب شدن موجودی،
ج . ناباب شدن محصولات،
د . تصمیم شرکت مبنی بر ساخت و فروش محصولات به زیان (به عنوان بخشی از
استراتژی بازاریابی شرکت )، و
ه . وقوع اشتباهاتی در تولید یا خرید.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

به علاوه ، در صورت نگهداری موجودیهایی که فروش آن ظرف دوره معمول گردش
کالای شرکت غیر محتمل است (یعنی موجودی اضافی )، تأخیر در فروش موجودیها، خطر
وقوع موارد ” الف “ تا ” ج “ را افزایش می دهد و لذا باید در ارزیابی خالص ارزش فروش
در نظر گرفته شود.
شناخت موجودی مواد و کالا به عنوان هزینه
46 . مبلغ دفتر ی موجود ی موا د و کالای فروخت ه شد ه باید در دور ه ای ک ه درآمد مربو ط شناسای ی
می گردد، به عنوان هزین ه شناسای ی شو د. مبلغ کاه ش ارز ش موجود ی موا د و کالا ناش ی از اعما ل
قاعده ” اقل بها ی تما م شد ه و خال ص ارز ش فرو ش“ و کلی ه زیانها ی مرتبط با موجودی مواد و کالا
را باید در دور ه کاه ش ارز ش یا وقو ع زیانها ی مربو ط ب ه عنوان هزین ه ش ناسایی کر د. در مورد
موجودیهایی ک ه در دور ه قب ل ب ه مبلغ ی کمتر از بها ی تما م شد ه ارزیاب ی شد ه اس ت و در دور ه
جاری ب ه دلیل افزای ش در خال ص ارز ش فرو ش ، ب ه مبلغ بیشتر ی ارزیاب ی گردد، هرگون ه افزایش ی
از ای ن باب ت در دور ه جار ی باید ب ه عنوان د رآمد یا کاه ش هزین ه دور ه جار ی (حداکثر تا حد
جبران کاهش قبلی ) شناسایی شود.
47 . شناخت مبلغ دفتری موجودیهای فروش رفته به عنوان هزینه ، تابع فرآیند تطابق درآمد و
هزینه است . برخی موجودیها ممکن است به سایر حسابهای دارایی تخصیص یابد. برای مثال
می توان از موجودی مواد و کالای بکار رفته در ساخت دارایی ثابت مشهود توسط واحد
تجاری نام برد . موجودیهایی که به سایر حسابهای دارایی تخصیص می یابد، طی عمر مفید
دارایی مربوط به عنوان هزینه شناسایی می شود.
افشا
48 . رویه های حساب داری مربو ط ب ه موجود ی موا د و کالا باید با توج ه ب ه الزاما ت استاندارد
حسابداری شماره 1 با عنوان ” نحوه ارائه صورتهای مالی “، در یادداشتهای توضیحی تشریح شود.
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

49 . رویه های حسابداری مربوط به مبالغ مندرج در صورتهای مالی بابت موجودی مواد و کالا
(شامل روش تعیین بهای تمام شده ) باید طی یادداشتی شرح داده شود . چنانچه برای انواع
مختلف موجودیها، رویه های حسابداری متفاوتی اتخاذ شده باشد، ارائه مبلغ هریک از
انواع موجودی ، ضروری است .
50 . مبلغ مندر ج در ترازنام ه باب ت موجو دی موا د و کالا باید در یادداشتها ی توضیح ی ب ه گون ه ای
طبقه بندی شود ک ه متناس ب با ماهی ت فعالی ت واحد تجار ی باشد و ای ن طبق ه بندی ، مبل غ ه ر ی ک
از گروههای عمده موجودیها را نشان دهد.
51 . ارائه مبالغ مربوط به طبقات مختلف موجودیها و میزان تغ ییرات آن از یک دوره به دوره دیگر
اطلاعات مفیدی دراختیار استفاده کنندگان صورتهای مالی قرار می دهد. از این رو موجودی
مواد و کالای مندرج در ترازنامه باید در یادداشتهای توضیحی به گونه ای طبقه بندی شود که
مبالغ مربوط به هر یک از طبقات عمده موجودیها به شرح زیر نشان داده شود:
الف . مواد اولیه ،
ب . کار در جریان پیشرفت (شامل کالای در جریان ساخت و کارهای خدماتی در
جریان تکمیل )،
ج . کالای ساخته شده و کالای خریداری شده برای فروش ،
د . مواد و کالای در راه (لازم به یادآوری است که در شناخت این موجودیها، مقطع
زمانی انتقال مالکیت آن باید ملاک عمل قرار گیرد) ،
ه . سایر اقلام مصرفی (از قبیل قطعات ولوازم یدکی ماشین آلات ، ملزومات و مواد
غیر مستقیم )، و
و . اقلام ی که به طور معمول و با توجه به شر ایط ایجاد شده به منظور فروش نگهداری
می شود (از قبیل ضایعات تولید، داراییهای ثابت برکنار شده و اقلام اسقاطی ).
استاندارد حسابداری شماره 8
حسابداری موجودی مواد و کالا

52 . موارد زیر نیز باید افشا شود :
الف . مبلغ هزین ه کاه ش ارز ش موجودیها ناش ی از اعما ل قاعد ه اق ل بها ی تما م شد ه و خال ص
ارزش فروش پ س از کسر هرگون ه افزای ش ناش ی از اعما ل قاعد ه فو ق د ر مورد
موجودیهای انتقالی از دوره قبل ،
ب . بهای تمام شده موجودیهای فروش رفته طی دوره ، و
ج . مبلغ موجودیهای مواد و کالا که در وثیقه بدهیهای واحد تجاری است .
تاریخ اجرا
1380 و بعد /1/ 53 . الزامات ای ن استاندارد د ر مورد کلی ه صورتها ی مال ی ک ه دور ه مال ی آنها از تاری خ 1
از آن شروع می شود، لازم الاجراست .
مطابقت با استانداردهای بین المللی حسابداری
54 . با اجرای الزامات این استاندارد، مفاد استاندارد بین المللی حسابد اری شماره 2 با عنوان
موجودیها نیز رعایت می شود.